„Niegrzeczny uczeń, niegrzeczna uczennica” - od normy rozwojowej do psychopatologii w okresie adolescencji

Abstrakt

Adolescencja jest niezwykle ważnym i jednocześnie trudnym okresem rozwoju człowieka, co szczególnie dotkliwie doświadczają szkoły i pedagodzy stykający się z młodymi ludźmi sprawiającymi kłopoty wychowawcze. Artykuł jest próbą spojrzenia na problematykę tzw. niegrzecznych uczniów pod kątem rozwiązywania dylematów rozwojowych, z jednoczesnym wskazaniem na fakt, iż część uczniów prezentujących zaburzenia zachowania, przejawia objawy nie tyle rozwojowe i normatywne, co psychopatologiczne. Istotna zatem wydaje się próba różnicowania etiologii i znaczenia trudności wychowawczych w celu planowania adekwatnej interwencji pedagogiczno-psychologicznej. Jednocześnie spojrzenie na zaburzenia zachowania z szerszej perspektywy, zarówno rozwojowej, jak i psychopatologicznej, może zmniejszyć zjawisko stygmatyzacji niegrzecznych uczniów.

Słowa kluczowe

Bibliografia

Awad G. (1985). Responsiveness in Psychotherapy with Antisocial Adolescents. American Journal of Psychotherapy, 39, 4.

Batsheva B.A. (1992). Depression and Conduct Disorders in Children and Adolescents: A Review of the Literature. Bulletin of the Menninger Clinic, 56(2).

Bleiberg E. (1994). Borderline Disorders in Children and Adolescents: The Concept, The Diagnosis, and The Controversies. Bulletin of the Menninger Clinic, 58(2).

Blos P. (1967). The Second Individuation Process of Adolescence. Psychoanalytic Study of the Child, 22.

Bomba J. (1989). Cywilizacja i powstawanie zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży. Psychoterapia, 1.

Browne K., Herbert M. (1999). Zapobieganie przemocy w rodzinie, Warszawa: Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

Chwast J. (1977). Psychotherapy of Disadvataged Acting-Out Adolescents. American Journal of Pyschotherapy, 31(2).

Drozdowski P. (1996). Wykład – adolescencja w ujęciu psychodynamicznym. Kraków: Ośrodek Psychoterapii Psychodynamicznej.

Erikson E. (1997). Dzieciństwo i społeczeństwo. Poznań: Wydawnictwo Rebis.

Freud A. (1965). Normality and Pathology in Childhood: Assessments of Development, London: Karnac.

Fuchs T. (2007). Fragmented Selves: Temporality and Identity in Borderline Personality Disorder, Heidelberg: Psychopathology, Psychiatric Department, University of Heidelberg.

Harwas-Napierała B., Trempała J. (red.) (2014). Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka, t. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Jankowiak B., Wojtynkiewicz E. (2018). Kształtowanie się tożsamości w okresie adolescencji a podejmowanie zachowań ryzykownych w obszarze używania alkoholu przez młodzież. Studia Edukacyjne, 48, 169-186.

Jankowiak B. (2017). Zachowania ryzykowne współczesnej młodzieży. Studium teoretyczno-empiryczne. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza.

Jankowiak B., Kuryś-Szyncel K. (2017). Potencjał rozwojowy okresu adolescencji. W: B. Jankowiak, A. Matysiak-Błaszczyk (red.), Młodzież między ochroną a ryzykiem. Wspieranie rozwoju oraz pomoc psychologiczno-pedagogiczna dla adolescentów i adolescentek (s. 121-143). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Jankowiak B. (2017). Adultyzm – uprzedzenia przeciwko młodym ludziom. Studia Edukacyjne, 46.

Kernberg P. (2008). Narcystyczne zaburzenia osobowości w okresie dojrzewania. W: K. Walewska (red.), Psychoanaliza współcześnie. Dziecko w terapii. Warszawa: MediPage.

Kitrasiewicz J. (2006). Teoretyczne perspektywy w rozumieniu kontaktu terapeutycznego w pracy pedagoga. Materiały konferencyjne SPD „Skrawek Nieba”. Częstochowa.

Kitrasiewicz J. (2007). Wykład – latencja i adolescencja. Kraków: Krakowskie Centrum Psychodynamiczne.

Luthar S.S. (2006). Resilience in development: A synthesis of research across five decades. W: D. Cicchetti, D.J. Cohen (red.) Developmental Psychopathology: Risk, disorder, and adaptation (s. 768-769). New York: Wiley.

Łojko D., Suwalska A., Rybakowski J. (2014). Dwubiegunowe zaburzenia nastroju i zaburzenia depresyjne w klasyfikacji DSM-5. Psychiatria Polska, 48(2), 245-260.

Morrison J. (2016). DSM-5. bez tajemnic. Praktyczny przewodnik dla klinicystów. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Pospiszyl K., Żabczyńska E. (1985). Psychologia dziecka niedostosowanego społecznie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Pużyński S., Wciórka J. (1998). Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Kraków-Warszawa: Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne VESALIUS – Instytut Psychiatrii i Neurologii.

Rayner E. (1986). Human Development. London-New York: Unwin Hyman Ltd.

Ruszkowska E. (1997). Okres adolescencji w ujęciu analitycznym. Zeszyty Instytutu Psychologii i Psychoterapii „Dialogi” 1(2).

Ryczko A. (2001). Pomiędzy latencją a adolescencją. Zeszyty Instytutu Psychologii i Psychoterapii „Dialogi” 1(2).

Schier K. (2010). Piękne brzydactwo. Psychologiczna problematyka obrazu ciała i jego zaburzeń. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Tomkiewicz S. (1992). Depresja wieku dojrzewania. W: K. Walewska, J. Pawlik (red.), Depresja. Ujęcie psychoanalityczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Urban B. (1997). Zaburzenia w zachowaniu i przestępczość młodzieży. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Wilk M. (2002). Psychoterapia młodzieży – mit czy rzeczywistość? Materiały konferencyjne. Kraków: Akademia Pedagogiczna.

Wilk M. (2008). Diagnoza a rodzaj interwencji terapeutycznej. Materiały konferencyjne. Kraków: Polskie Towarzystwo Psychoterapii Psychodynamicznej.

Wilk M. (2013). Psychoterapia: rozwój czy leczenie. Materiały konferencyjne. Warszawa: Sekcja Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.

Wilk M. (2014). Diagnoza w socjoterapii. Ujęcie psychodynamiczne. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Wilk M. (2017). Zaburzenia zachowania adolescentów w ujęciu psychodynamicznym. W: B. Jankowiak, A. Matysiak-Błaszczyk (red.), Młodzież między ochroną a ryzykiem. Wspieranie rozwoju oraz pomoc psychologiczno-pedagogiczna dla adolescentów i adolescentek (s. 142-169). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza.

Winnicott D.W. (1993). Dziecko, jego rodzina i świat. Warszawa: Jacek Santorski Agencja Wydawnicza.

Winnicott D.W. (2011). Zabawa a rzeczywistość. Gdańsk: Wydawnictwo Imago.