Medykalizacja niepowodzeń szkolnych a rynek usług terapeutycznych. Kontrowersje wokół metod terapii

Abstrakt

Medykalizacja jako proces, w którym zjawiska „niemedyczne” stają się faktem medycznym opisywanym jako choroba czy zaburzenie jest jednym z najbardziej znaczących zjawisk społecznych ostatnich kilku dekad. Proces jest wyjątkowo ważny i istotny, gdyż trudno nie dostrzec swojego rodzaju ekspansji medycznej interpretacji zachowań czy problemów, które jeszcze kilkadziesiąt lat temu nie uzyskałyby statusu zaburzenia czy choroby. Okazuje się, że medykalizacja różnych sfer ludzkiego życia stała się na tyle powszechna, że jest rzeczywistością lekarzy, terapeutów, doradców, ich klientów, jak również została objęta przez mechanizmy rynkowe. Zjawisko medykalizacji jest również wyraźnie widoczne na gruncie edukacyjnym, gdzie stosowanie terminów medycznych czy pseudomedycznych w obszarze pedagogicznym zostało zdefiniowane przez teoretyków związanych z Nową Socjologią Oświaty jako „medykalizacja niepowodzeń szkolnych”. Jest ona możliwa do zaobserwowania w szkolnych realiach w formie zaburzeń uczenia się, diagnozy i różnorodnych terapii (będących dla jednych źródłem zysków, dla innych finansowych strat). Co więcej, wzbudza wiele kontrowersji i wątpliwości wynikających z wprowadzanych przez nią form selekcji społecznej, takich jak etykietowanie, stygmatyzacja czy naznaczanie. Poprzez włączenie zaburzeń edukacyjnych do klasyfikacji chorób m.in. Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Zaburzeń (ICD 10) wyraźnie określa się je jako obiektywny stan chorobowy, z drugiej jednak strony mogą być one postrzegane jako „stan subiektywny czy konstrukt społeczny istniejący głównie w głowach jego spostrzegaczy” (Sokołowska, 1990, s. 194).

Słowa kluczowe

Bibliografia

Bogdanowicz M., Czabaj R. (2007). Jestem rodzicem dziecka z dysleksją. Gdynia: Polskie Towarzystwo Dysleksji & Wydawnictwo Pedagogiczne Operon Sp. z. o.o.

Boniecka A., Kozyra A., Wypchło M. (2005). Mój kuferek. Program wychowania i kształcenia dla sześciolatków. Warszawa: Wydawnictwo JUKA-91.

Borkowska M. (2008). Opinia dotycząca kinezjologii edukacyjnej. W: K. Korab (red.), Kinezjologia edukacyjna nauka, pseudonauka czy manipulacja? Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.

Borowiecka R. (2008). Kinezjologia edukacyjna w Polsce. Wybrane aspekty metody i zakres działania. W: K. Korab (red.), Kinezjologia edukacyjna nauka, pseudonauka czy manipulacja? Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.

Coe R. (1999) Manifesto for Evidence-Based Education. http://www.cem.org/attachments/ebe/manifesto-for-ebe.pdf [dostęp 23.01.2017].

Conrad P. (1992). Medicalization and Social Control. Annual Review of Sociology, 18, 209-232.

Conrad P. (2007). The Medicalization of Society: On the Transformation of Human Conditions into Treatable Disorders. Baltimore MD: The Johns Hopkins University Press.

Davis J.E. (2010). Medicalization, Social Control, and the Relief of Suffering. W: W.C. Cockerham (red.), The New Blackwell Companion to Medical Sociology. Chichester: Blackwell Publishing.

Dobrołowicz J. (2013). Obraz edukacji w polskim dyskursie prasowym. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Dyrda J. (2003). Style uczenia się dzieci dyslektycznych a wymagania poznawcze szkoły. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.

Feynman R.P. (1999). Przyjemność poznawania. Warszawa: Prószyński i S-ka.

Goswami U. (2006). Neuroscience and education: from research to practice? Nature Reviews Neuroscience, 7, 406-413.

Grabowska A. (2006). Opinia dotycząca podstaw naukowych metody „Kinezjologii Edukacyjnej” oraz konsekwencji jej stosowania. Warszawa: Komitet Neurobiologii Polskiej Akademii Nauk.

Grabowska A. (2008). Kinezjologia edukacyjna w świetle najnowszej wiedzy o mózgu. W: K. Korab (red.), Kinezjologia edukacyjna nauka, pseudonauka czy manipulacja? Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.

Goldacre B. (2006). Exercise the brain without this transparent nonsense. The Guardian. https://www.theguardian.com/science/2006/mar/25/badscience.uknews [dostęp 25.03.2017].

Holt J. (1981). O „pomocy” i specjalistach od pomagania. W: K. Jankowski (red.), Psychologia w działaniu. Warszawa: Czytelnik.

Internetowy magazyn Centralnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli „Trendy”, 1(5) 2006.

Jastrząb J. (2009). Terapia pedagogiczna jako metoda działania. Dysleksja, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Dysleksji 1, 3, 7-12.

Korab K. (2008). Kinezjologia edukacyjna nauka, pseudonauka czy manipulacja? W: K. Korab (red.), Kinezjologia edukacyjna nauka, pseudonauka czy manipulacja? Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.

Kułakowska Z. (2008). Dysharmonia rozwojowa. Fakty neuropediatryczne wobec zapewnień kinezjologii edukacyjnej. W: K. Korab (red.), Kinezjologia edukacyjna nauka, pseudonauka czy manipulacja? Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.

Łukaszewski W. (2008). Kto kogo? Psychologia społeczna 9, 349-352.

Mazgutowa S. (2006). Pomoc kinezjologiczna w przygotowaniu dziecka do szkoły. Trendy – uczenie się w XXI wieku, 2006(1), 22-26.

Nowakowski M. (2013). Medykalizacja we współczesnych społeczeństwach. Studium literatury przedmiotu. Praca doktorska. http://phavi.umcs.pl/at/attachments/2014/0117/100934-michal-nowakowski-praca-doktorska.pdf [dostęp 20.03.2017].

Posacki A. (2008). Podstawy antropologiczne i światopoglądowe kinezjologii edukacyjnej. W: K. Korab (red.), Kinezjologia edukacyjna nauka, pseudonauka czy manipulacja? Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.

Potulicka E. (2012). Rynek w edukacji amerykańskiej jako teoria oraz ideologia. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 2, 23-36.

Redlisiak G. (2006). Kinezjologia edukacyjna, czyli indywidualne profile uczenia się. Trendy – uczenie się w XXI wieku, 2006(4), 17-23.

Sawisz A. (1989). Szkoła system społeczny. Warszawa: WSiP.

Skałbania B. (2011). Stan poradnictwa edukacyjnego i postulaty jego zmian. Dyskursy Młodych Andragogów, 12, 169-179.

Sokołowska M. (1980). Granice medycyny. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna.

Szczerbiński M. (2011). Nauka i pseudonauka w terapii pedagogicznej. W: M.B. Pecyna (red.), Dysleksja rozwojowa fakt i tajemnica w diagnostyce psychologiczno-pedagogicznej. Opole: Wydawnictwa Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji w Opolu.

Szczerbiński, M. (2011). Pseudonaukowe terapie. [Blog]. http://kursy.operon.pl/Blogi/Blog-dra-Marcina-Szczerbinskiego/ Pseudonaukowe-terapie [dostęp 14.02.2017].

Szczerbiński, M. (2015). Centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego: niezbyt mądre terapie – i mądra pedagogika. [Blog]. http://kursy.operon.pl/Blogi/Blog-dra-Marcina-Szczerbinskiego/Centralne-zaburzenia-przetwarzania-sluchowego-niezbyt-madre-terapie-i-madra-pedagogika [dostęp 24.02.2017].

Szkudlarek T. (2001). Ekonomia i etyka: przemieszczenia dyskursu edukacyjnego. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, numer specjalny, 165-191.

Szkudlarek T. (2005). Ekonomia i społeczne skutki reform oświatowych. W: B. Niemierko, G. Szyling (red.), Holistyczne i analityczne metody diagnostyki edukacyjnej. Perspektywy informatyczne egzaminów szkolnych. Gdańsk: Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego.

Witkowski T. (2013). Zakazana Psychologia T. 2. Warszawa: Wydawnictwo CIS.

Witkowski T., Fortuna P. (2008). O psychobiznesie, tolerancji i odpowiedzialności, czyli strategie czystych uczonych. Psychologia Społeczna, 9, 295-308.

Wrońska J. (2005). Dysleksja, lateralizacja i płeć. Psychologia Rozwojowa, 3, 157-166.