Rodzina miejscem „uczenia się” umierania
Rok: 2019
Numer: 2
Strony: 263-272
DOI: 10.34767/PP.2019.02.20
Abstrakt
Śmierć jest jednym z tych wydarzeń, które wpływa na ludzkie życie – kładzie się cieniem, obarcza lękiem, determinuje je lub burzy. Nie bez znaczenia jest więc postawa, jaką człowiek przyjmuje wobec niej. Dzisiejszy odbiór śmierci kreowany przez popkulturę nie sprzyja temu, by zbudować w jednostce taki wzorzec śmierci, który pomagałby w zrozumieniu jej fenomenu. W tej perspektywie, w kwestii śmierci, nie można zdać się na sam proces socjalizacji, bo ta, w kulturze masowej nie tylko nie jest wystarczająca, lecz nawet działa na niekorzyść jednostki. Dlatego to rodzina, najbardziej pierwotne miejsce wychowania i socjalizacji, powinna tym dostarczać prawidłowych wzorców rozumienia i przeżywania śmierci. To dzięki rodzinie, człowiek na każdym etapie swego rozwoju, powinien mieć szansę na podejmowanie świadomego wysiłku na rzecz odkrywania sensu śmierci. Kształtowanie takiej świadomej postawy daje szansę nie tylko na obniżenie lęku egzystencjalnego czy na lepsze radzenie sobie ze stratą, ale również wpływa na całokształt życia jednostki.
Słowa kluczowe
Bibliografia
Ariès Ph. (1989). Człowiek i śmierć. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Binnebesel J. (2013). Tanatopedagogika w doświadczeniu wielowymiarowości człowieka. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Binnebesel J., Janowicz A., Krakowiak P. (red.) (2009). Jak rozmawiać z uczniami o końcu życia i wolontariacie hospicyjnym. Gdańsk: Via Medica.
Buliński T. (2007). Kulturowy wymiar wychowania: praktyki i ideologie. W: Wychowanie. Pojęcia. Procesy. Konteksty, t. 1. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Chudy W. (2007). Odchodzenie z nadzieją. U podstaw pedagogiki umierania. Ethos, 79-80, 21-42.
Fabiś A. (2011). Śmierć w całożyciowym procesie uczenia się. Rocznik Andragogiczny, s. 131-145.
Jankélévitch V. (2005). To co nieuchronne. Rozmowy o śmierci. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Kielar-Turska M. (2008). Poznawcza recepcja śmierci u dzieci i wiedza ich rodziców w tym zakresie – rola rodzinnego dyskursu. W: H. Wrona-Polańska (red.), Zdrowie, stres, choroba w wymiarze psychologicznym. Kraków: Impuls.
Kondrat A. (2015). Wybrane pojęcia lęku egzystencjalnego i sposoby jego przezwyciężenia. Studia z Historii Filozofii, 2(6), 113-129.
Kubera K. (2014). Jak rozmawiać z dziećmi o śmierci. Rola bajki w rozumieniu trudnych momentów życia i budowania zasobów radzenia sobie z nimi. W: B. Antoszewska, J. Binnebesel (red.), Porozmawiajmy o śmierci…. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Kübler-Ross E. (1979). Rozmowy o śmierci i umieraniu. Warszawa: PAX.
Makselon J. (2009). Teoretyczne podstawy edukacji tanatologicznej i kształtowania postaw wolontariackich w szkole. W: J. Binnebesel, A. Janowicz, P. Krakowiak (red.), Jak rozmawiać z uczniami o końcu życia i wolontariacie hospicyjnym. Gdańsk: Biblioteka Fundacji Hospicyjnej.
Naumiuk A. (2010). O śmierci w procesie wychowania. W: M. Górecki (red.), Prawda umierania i tajemnica śmierci. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Ogrodowska B. (2008). Polskie tradycje i obyczaje. Warszawa: Sport i Turystyka MUZA SA.
Ogryzko-Wiewiórowska M. (1994). Rodzina i śmierć. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Sklodowskiej.
Opozda D. (2012). Pedagogiczna wielowymiarowość rozwoju osób w rodzinie. W: M. Jeziorański, D. Opozda, A. Rynio (red.), Rodzina przestrzenią rozwoju osoby. Perspektywa pedagogiczna. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Ruman N. (2015). Śmierć i żałoba w doświadczeniu małego dziecka. Ważne rozmowy na trudne tematy w rodzinie. W: E. Ogrodzka-Mazur, U. Szuścik, A. Minczanowska (red.), Przemiany rodziny i jej funkcji, t. 7. Cieszyn-Kraków: Impuls oraz Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego.
Rybka B. (2012). Rola ludzi starszych w kształtowaniu tożsamości współczesnej rodziny. W: J.K. Stępkowska, K.M. Stępkowska (red.), Instytucja rodziny wczoraj i dziś, Perspektywa interdyscyplinarna, t. 2, Społeczeństwo i kultura. Lublin: Politechnika Lubelska.
Slaughter V., Griffiths M. (2007). Death Understanding and Fear of Death in Young Children. W: Clinical Child Psychology and Psychiatry. Zaczerpnięto 22 kwietnia 2019. Strona internetowa: http://journals. sagepub.com/doi/10.1177/1359104507080980
Szewczyk K. (1996). Lęk, nicość i respirator. Wzorce śmierci w nowożytnej cywilizacji Zachodu. W: M. Gałuszka, K. Szewczyk (red.), Umierać bez lęku. Wstęp do bioetyki kulturowej. Warszawa-Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Sztobryn-Bochomulska J. (2015). Baśń jako irrealne miejsce spotkań z sytuacjami granicznymi. W: S. Jaronowska (red.), Człowiek w sytuacji granicznej. Filozoficzne, kulturowe i historyczne wymiary refleksji i jej implikacje pedagogiczne. Radom: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji-Państwowego Instytutu Badawczego.
Sztobryn-Bochomulska J. (2018). Tanatos w literaturze dziecięcej i jego pedagogiczny wymiar. Niepublikowana rozprawa doktorska. Łódź.
Tobota A., Antoszewska B. (2017). Śmierć w świecie dziecka i nastolatka - wpływ rodziców i innych dorosłych. W: B. Antoszewska, S. Przybylski (red.), Człowiek w obliczu kresu życia. Kraków: Impuls.
Vovelle M. (2004). Śmierć w cywilizacji Zachodu. Od roku 1300 po współczesność. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.
Zamarian A. (2015). Edukacja ku dojrzałej recepcji fenomenu śmierci. Humanistyczny wymiar edukacji tanatologicznej. Studia z Teorii Wychowania, t. VI, 4(13), 69-80.