Ocena relacji społecznych w rodzinie a jakość życia emerytowanych nauczycieli

Autor: Katarzyna Jagielska
Rok: 2019
Numer: 2
Strony: 349-362
DOI: 10.34767/PP.2019.02.27

Abstrakt

Starzenie się społeczeństw jest problemem globalnym i jedną z największych transformacji XXI wieku generującej liczne wyzwania dla polityki społecznej, zdrowotnej, gospodarczej i edukacyjnej. Ważne jest zatem poznanie czynników, które wpływają na pozytywną ocenę jakości życia. Największe zainteresowanie badaniami i teorią jakości życia odnotowuje się w krajach bardzo bogatych. Postęp technologiczny daje jednostkom większe możliwości, nie pozostaje jednak bez wpływu na ocenę jakości życia, która definiowana jest jako pojęcie wielowymiarowe i trudne do jednoznacznego zdefiniowania. Badania przeprowadzone wśród osób starszych wskazują, że do czynników mających wpływ na ocenę jakości życia zaliczają się: relacje społeczne, role społeczne, aktywność społeczna, aktywność osobista, stan zdrowia, dobrostan psychiczny, dobre samopoczucie, środowisko zamieszkania (dom i okolica), sytuacja materialna, niezależność (Bowling, 2007). Celem artykułu jest opis relacji społecznych panujących w rodzinie z perspektywy jakości życia emerytowanych nauczycieli. Analiza dostępnych materiałów empirycznych wskazuje na to, że relacje społeczne są jednym z czynników powiązanych z pozytywną oceną jakości życia. W artykule opisano relacje w rodzinie emerytowanych nauczycieli.

Słowa kluczowe

Bibliografia

Adamski F. (1984). Socjologia małżeństwa i rodziny. Wprowadzenie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe PWN.

Bengtson V., Rosenthal C., Burton L. (1996). Paradoxes of Family and Aging. W: R. Binstock L. George (red.), Handbook of Aging and the Social Sciences. San Diego: Academic Press.

Błachnio A. (2016). Starość w rodzinie. Opieka nad seniorem wyzwaniem dla dorosłego dziecka czy pań­stwa?. Wychowanie w rodzinie, 1(XII), 441-453.

Bowling A. (1994). Social Networks and Social Support Among Older People and Implications for Emotional Well-being and Psychiatric Morbidity. International Review of Psychiatry, 9, 447–459.

Bowling A. (2004). A Taxonomy and Overview of Quality of Life. W: J. Brown, A. Bowling, T. Flynn (red.), Models of Quality of Life: A Taxonomy and Systematic Review of the Literature. Sheffield: University of Sheffield, FORUM Project.

Bowling A. (2007). Quality of Life in Older Age: What Older People Say. W: H. Mollenkopf, A. Walker (red.), Quality of Life in Old Age. Social Indicators Research Series, vol 31. Dordrecht.

Brzezińska A.I. (2005). Jak przebiega rozwój człowieka. W: tejże (red.), Psychologiczne portrety człowieka, Gdańsk. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Czekanowski P. (2013). Proces starzenia się społeczeństw a sytuacja rodzinna ludzi starych. Przegląd Socjo­logiczny, 2(62), 55-78.

Czekanowski P. (2002). Rodzina w życiu osób starszych i osoby starsze w rodzinie. W: B. Synak (red.), Polska starość. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.

Dyczewski L. (1976). Więź pokoleń w rodzinie. Warszawa: Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych.

Fernández-Ballesteros R. (1998). Quality of Life: the Differential Conditions. Psychology in Spain, 2, 57–65.

Gabriel Z., Bowling, A. (2004). Quality of Life in Old Age From the Perspectives of Older People. W: A. Walker, C. Hagan Hennessy (red.), Growing Older: Quality of Life in Old Age. Maidenhead, UK: Open University Press.

Głębocka A., Szarzyńska M. (2005). Wsparcie społeczne a jakość życia ludzi starszych. Gerontologia Polska, 4(13), 255-259.

Halicka M. (2004). Satysfakcja życiowa ludzi starych: studium teoretyczno-empiryczne. Białystok: Akademia Medyczna.

Halicki J. (2010). Obrazy starości rysowane przeżyciami seniorów. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.

Hinkikka J., Koskela T., Kontula O., Koskela K., Viinama¨ki H. (2000). Men, women and friends: are there differences in relation to mental well being?. Quality of Life Research, 9, 841-845.

Kamiński A. (1961). Wstęp. W: H. Radlińska (red.), Pedagogika społeczna. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Kawczyńska-Butrym Z. (2008). Wyzwania rodziny: zdrowie, choroba, niepełnosprawność, starość. Lublin: Wydawnictwo Makmed.

Kawula S. (2003). Czynniki i sieć wsparcia społecznego w życiu człowieka. W: tegoż (red.), Pedagogika społeczna. Dokonania – Aktualność – Perspektywy. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Kirenko J., Byra S. (2008). Zasoby osobiste w chorobach psychosomatycznych. Lublin: Wydawnictwo Uniwer­sytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Knipscheer C.P.M., de Jong Gierveld J., van Tilburg T.G., Dykstra P.A. (red.) (1995). Living Arrangements and Social Networks of Older Adults. Amsterdam: VU University Press.

Krause N. (2004). Stressors in highly valued roles, meaning in life and the physical health status of older adults. Journal of Gerontology: Social Sciences, 5(59B), S287-S297.

Krause N. (2006). Social Relationships in Later Life. W: R.H. Binstock, L.K. George (red.), Handbook of Aging and the Social Sciences. San Diego: Elsevier.

Krause N., Borawski-Clark E. (1994). Clarifying the function of social support in later life. Research on Aging. (3)16, 251-279.

Maslow A. (2006). Motywacja a osobowość. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Niezabitowski M. (2011). Relacje społeczne ludzi starszych w środowisku zamieszkania – aspekty teoretycz­ne i empiryczne. Acta Universitatis Lodziensis Folia Sociologica, 38, 13-31.

Nowak-Dziemianowicz M. (2016). Walka o uznanie w narracjach. Jednostka i wspólnota w procesie poszuki­wania tożsamości. Wrocław: Dolnośląska Szkoła Wyższa.

Olubiński A. (1999). Siły społeczne – szanse i mity. W: A. Przecławska, W. Theiss (red.), Pedagogika społeczna. Pytania o XXI wiek. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.

Olubiński A. (2004). Siły społeczne jako kluczowa kategoria pedagogiki społecznej. W: S. Kawula (red.), Pedagogika społeczna. Dokonania – aktualność – perspektywy. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Pędich W. (1996). Ludzie starzy jako świadczeniobiorcy pomocy społecznej. W: tegoż (red.), Ludzie starzy. Warszawa: Centrum Rozwoju Służb Społecznych.

Piotrowski J. (1973). Miejsce człowieka starego w rodzinie i społeczeństwie. Warszawa: Państwowe Wy­dawnictwo Naukowe.

Pommersbach J. (1998). Wsparcie społeczne a choroba. Przegląd Psychologiczny, 31, 503-525.

Radlińska H. (1935). Stosunek wychowawcy do środowiska społecznego. Szkice z pedagogiki społecznej. Warszawa: Nakładem „Naszej Księgarni”’, sp. akc. Związku Nauczycielstwa Polskiego.

Radziewicz-Winnicki A. (1999). Aktywizacja lokalnych społeczności. Strategie działania kreatora. W: A. Ra­dziewicz-Winnicki (red.), Modernizacja niedostrzeganych obszarów rodzimej edukacji. Kraków: Impuls.

Sęk H. (2003). Wprowadzenie do psychologii klinicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Sposoby spędzania czasu przez seniorów. (2016). CBOS.

Stelcer B. (2013). Sukces starości – w poszukiwaniu wyznaczników zadowolenia z życia wśród osób w star­szym wieku. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego.

Steuden S. (2011). Psychologia starzenia się i starości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Sytuacja demograficzna Polski do 2018 r. Tworzenie i rozpad rodzin. (2019). GUS.

Szarota Z. (2010). Starzenie się i starość w wymiarze instytucjonalnego wsparcia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego.

Szarota Z., Fabiś A. (2015). Doświadczanie starości: jej zalety i trudy – w opiniach słuchaczy UTW. Edukacja Dorosłych, 2, 47-62.

Szczęsna A. (2004). Elementy sieci wsparcia społecznego nauczycieli w środowisku profesjonalnym. W: Z. Palak, Z. Bartkowicz (red.), Wsparcie społeczne w rehabilitacji i resocjalizacji. Lublin: Wydawnic­two Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Szymański M.J. (2016). Wspólnota dążeń czy konflikt podmiotów?. W: A. Minczanowska, A. Szafrańska- Gajdzica, M. Szymański (red.), Szkoła. Wspólnota dążeń?. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Śliwerski B. (1997). Krytyczna teoria wychowania wobec osób starszych w toksycznym społeczeństwie. W: M. Dzięgielewska (red.), Przygotowanie do starości. Łódź: Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny Uni­wersytetu Łódzkiego.

Theiss W. (2008). Edukacja środowiskowa i rozwój społeczny (Tezy). W: J. Modrzewski, M.J. Śmiałek, K. Wojnarowski (red.), Relacje podmiotów (w) lokalnej przestrzeni edukacyjnej (Inspiracje…). Kalisz– Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza – Wydział Pedagogiczno-Artystyczny.

Tokaj A. (2005). Codzienność, bezradność, pomoc. Trzy kategorie opisu sytuacji życiowej człowieka starsze­go. Auxilium Sociale, 3-4, 80-95.

Trafiałek E. (2014). Rodzina jako obszar aktywności i źródło wsparcia w aktywnym starzeniu się. W: P. Szukalski, B. Szatur-Jaworska (red.), Aktywne starzenie się – Przeciwdziałanie barierom. Łódź: Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Uniwersytetu Łódzkiego.

Trafiałek E. (2008). Środowisko rodzinne jako obszar ryzyka dyskryminacji ludzi w starszym wieku. W: E. Lisowska (red.), Zagrożenia współczesnej rodziny. Kielce: Staraniem Gminnej Komisji Rozwiązy­wania Problemów.

Trafiałek E. (1998). Życie na emeryturze w warunkach polskich przemian systemowych. Studium teoretycz­no-diagnostyczne. Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego.

Tyszka Z. (2001). Stan i przeobrażenia rodzin polskich na przełomie wieków XX i XXI. Niedawna przeszłość i teraźniejszość. W: tegoż (red.), Współczesne rodziny polskie – ich stan i kierunek przemian. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.

Wiśniewska-Roszkowska K. (1975). Stary człowiek w rodzinie. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.

Wojszel B.Z. (2009). Geriatryczne zespoły niesprawności i usługi opiekuńcze w późnej starości. Analiza wie­lowymiarowa na przykładzie wybranych środowisk województwa podlaskiego. Białystok: Trans Humana.

World Population Prospects: the 2019 Revision. (2019). United Nations. Zaczerpnięte 17 czerwca 2019. Strona internetowa https://population.un.org/wpp/

Woźniak B. (2007). Problematyka psychospołecznej aktywności osób starszych w polskich czasopismach popularnych dotyczących zdrowia. Gerontologia Polska, 1-2, 7-13.

Ziomek-Michalak K. (2016). Zasoby osobiste a oczekiwania zdrowotne polskich seniorów. Warszawa: Wy­dawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.

Zwolińska K. (2011). Sytuacja społeczna osób starszych w polskim społeczeństwie. Diagnoza na podstawie raportu końcowego projektu WŁĄCZwiek. W: D. Moroń, M. Makuch (red.), Osoby starsze w społeczeń­stwie – Społeczeństwo wobec osób starszych. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.