Postśmiech, postpamięć i postprawda a edukacja do (post)pamięci
Rok: 2019
Numer: 1
Strony: 79-92
DOI: 10.34767/PP.2019.01.07
Abstrakt
Autor przedstawia okoliczności uwikłania zjawisk postśmiechu, postprawdy i postpamięci we współczesnej edukacji. Wypowiedź jest przyczynkiem do dyskusji o przygotowaniu nauczycieli do edukacji o miejscach pamięci. W nawiązaniu do sondażu przeprowadzonego wśród studentów i nauczycieli oraz wyników badań dotyczących uczestnictwa uczniów w zajęciach organizowanych w placówkach muzealnych byłych hitlerowskich obozów koncentracyjnych, autor przedstawia założenia pedagogiki pamięci oraz wyzwania stojące przed osobami zajmującymi się realizacją zajęć w jej duchu. Artykuł zawiera również studium zjawiska postśmiechu dotyczącego drugiej wojny światowej i okupacji, wraz z przykładami komicznych dzieł sztuki literackiej, filmowej i dowcipów. Autor zwraca szczególną uwagę na kontrowersyjne treści komiczne dotyczące wojny i okupacji oraz ich recepcję przez uczniów.
Słowa kluczowe
Bibliografia
Adorno T.W. (1971). Erziehung nach Auschwitz. W: tegoż, Erziehung zur Mündigkeit. Vorträge und Gespräche mit Hellmut Becker 1959-1969 (s. 88-104). Frankfurt a.M.: Suhrkamp.
Albright M. (2018). Faszyzm. Ostrzeżenie. Przeł. K. Mironowicz. Warszawa: Poltext.
Ambrosewicz-Jacobs J., Hońdo L. (red.) (2005). Dlaczego należy uczyć o Holokauście?. Kraków: Instytut Europeistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Ancona M. d’ (2018). Postprawda – słowo roku. Przeł. K. Zdunkiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Assmann A. (2013). Między historią a pamięcią. Antologia. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Bartuś A. (2016). Edukacja w Miejscu Pamięci Auschwitz w świetle ankiet przeprowadzonych wśród małopolskich uczniów w 2016 roku. W: tejże (red.), Dzieci wojny (s. 271-289). Oświęcim: Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau.
Bartuś A. (2018). Puste głowy. Puste serca?. Polityka. Zaczerpnięte 10 lutego 2019. Strona internetowa https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/1735698,1,mlodzi-o-auschwitz-nie-wiedza-nic.read
Beningi R. (reż.)(1997). Życie jest piękne. Włochy.
Boroń A. (2013). Pedagogika (p)o Holokauście. Pamięć. Tożsamość. Edukacja. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza. Brok B. (reż.) (1959). Cafe pod Minogą. Polska.
Brudziński W., Marianowicz A., Mostowicz A. (oprac.) (1967). Coś nam zostało z tych lat. Szpilki 1935-1965. Warszawa: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne RSW „Prasa”.
Bucher-Dinc G., Wancerz-Gluza A. (red.) (2003). Doświadczenia graniczne. Młodzież bada polsko-niemiecką historię. Warszawa: Ośrodek Karta.
Chmielewski H.J. (2009). Tytus, Romek i Atomek jako warszawscy powstańcy 1944 z wyobraźni Papcia Chmiela narysowani. Warszawa: Prószyński Media.
Chmielewski T. (reż.) (1969). Jak rozpętałem drugą wojnę światową. Polska.
Chmielnicki S., Drzewiecki T. (1961). Duchy z duszkiem. Widowisko satyryczne oparte na motywach II części „Dziadów” Adama Mickiewicza. Opole: Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich.
Croft D., Lloyd J. (reż.) (1982-1992). Allo Allo. Wielka Brytania.
Demetrio D. (2008). Pedagogika pamięci. W trosce o nas samych, z myślą o innych. Przeł. A. Skolimowska. Łódź: Wydawnictwo Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej.
Domańska E. (2006). Czy Libera mógłby nas jeszcze uratować?. Artmix. Sztuka, feminizm, kultura wizualna. Zaczerpnięte 10 lutego 2019. Strona internetowa http://archiwum-obieg.u-jazdowski.pl/artmix/4159
Dr. Seuss (1958). Why Hitler is dangerous and other stories. Yertle the thurlte. New York: Random House.
Dr. Seuss (1961). The racists and other stories. The Sneetches and other stories. New York: Random House.
Dr. Seuss (1984). The tragic futility of the nuclear arms race! The butter battle book. New York: Random House.
Dundes A. (1987). Cracking Jokes. Studies of Sick Humor Cycles and Stereotypes. Berkeley: Ten Speed Press.
Dundes A., Hauschild T. (1987). Auschwitz Jokes. W: A. Dundes, Cracking Jokes. Studies of Sick Humor Cycles and Stereotypes (s. 19-28). Berkeley: Ten Speed Press.
Dundes A., Linke U. (1987). Postscript: More on Auschwitz Jokes. W: A. Dundes, Cracking Jokes. Studies of Sick Humor Cycles and Stereotypes (s. 29-38). Berkeley: Ten Speed Press.
Ellis R. (1996). The sick disaster joke as carnivalesque postmodern narrative impulse. W: G. Paton, C. Powell, S. Wagg (red.), The Social Faces of Humor. Practices and Issues (s. 219-269). Aldershot: Arena.
Gawalewicz A. (1973). Refleksje z poczekalni do gazu. Ze wspomnień muzułmana. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Geisel T., Minnear R. (red.) (2001). Dr. Seuss goes to war. The world war II editorial cartoons of Theodor Seuss Geisel. New York: New Press.
Grodecka M. (2018). Przejrzałam na Instagramie zdjęcia zrobione w obozie koncentracyjnym Auschwitz. Po tym, co znalazłam, musiałam z kimś porozmawiać. Zaczerpnięte 10 lutego 2019. Strona internetowa: https://www.spidersweb.pl/2018/10/instagram-zdjecia-auschwitz-birkenau.html
Groński R.M. (2016). Ałe głach! Wszyscy równi. Warszawa: Muza S.A.
Grzybowski P.P. (2019). Śmiech życia i śmierci. Od osobistych historii po międzykulturową edukację do pamięci o okupacji, gettach i obozach koncentracyjnych. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Herzog T., Bush B. (1994). The prediction of preference for sick humor. Humor, 4(7), s. 323-340.
Johnson A. (reż.)(1983). Być albo nie być. USA.
Kalsztyn P. (2017). Zagraniczni turyści nie szanują ofiar Auschwitz. Zaczerpnięte 10 lutego 2019. Strona internetowa: https://www.o2.pl/galeria/zagraniczni-turysci-nie-szanuja-ofiar-auschwitz-skandaliczne-zdjecia-6192646682765441g
Konow D. (2010). The day the clown cried. The movie Jerry Lewis doesn’t want you to see (not that you’d want to). Zaczerpnięte 10 lutego 2019. Strona internetowa www.denofgeek.com/movies/458746/the_day_the_clown_cried_the_movie_jerry_lewis_doesnt_want_you_to_see_not_that_youd_want_to.html
Kranz T. (2010). Pedagogika pamięci. Nigdy Więcej, 18, 35.
Kranz T. (red.) (1998). Zbrodnie nazizmu w świadomości i edukacji historycznej w Polsce i Niemczech. Lublin: Państwowe Muzeum na Majdanku.
Kranz T. (2009). Edukacja historyczna w miejscach pamięci. Zarys problematyki. Lublin: Państwowe Muzeum na Majdanku.
Krassovitz P. (reż.) (1999). Jakub kłamca. USA.
Lenartowicz S. (reż.) (1964). Giuseppe w Warszawie. Polska.
Lethierry H. (2004). Parler de la mort... et de la vie. Un tabou dans l’éducation?. Paris: Nathan.
Libera Z. (2004). Mieszkańcy. Łódź: Wystawa „Mistrzowie i Pozytywy”.
Lipiński E., Szeląg J. (oprac.) (1945). Pożegnanie z Hitlerem. Warszawa: Czytelnik.
Majewski J. (reż.) (1998). Złoto dezerterów. Polska.
Malicki K. (2013). Miejsca pamięci – dawne obozy koncentracyjne i obozy zagłady w edukacji historycznej młodego pokolenia Polaków. W: I. Chmura-Rutkowska, E. Głowacka-Sobiech, I. Skórzyńska (red). Historia ludzi. Historia dla ludzi. Krytyczny wymiar edukacji historycznej (s. 465-476). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Michaileanu R. (reż.) (1998). Pociąg życia. Belgia, Francja, Holandia, Izrael, Rumunia.
Morsmal Norway (2016). NRK satire features ‘pizza oven’ Holokaust joke. Zaczerpnięte 10 lutego 2019. Strona internetowa http://antisemitism-europe.blogspot.com/2016/12/norway-nrk-satire-features--pizza-oven.html Najmocniejsze chamskie, seksistowskie i rasistowskie kawały. Zaczerpnięte 10 lutego 2019. Strona internetowa www.wykop.pl/link/225451/chamskie-kawaly/
Oury G. (reż.) (1966). Wielka włóczęga. Francja.
Owsiński M. (2013). Projekt „Pomorska Teka Edukacyjna” i regionalny program edukacyjny „Być Polakiem na Pomorzu Gdańskim 1920-1945. Historia dotyczy zwykłych ludzi” jako nowe spojrzenie na regionalną edukację pozaszkolną na przykładzie działań Muzeum Stutthof w Sztutowie. W: I. Chmura-Rutkowska, E. Głowacka-Sobiech, I. Skórzyńska (red). Historia ludzi. Historia dla ludzi. Krytyczny wymiar edukacji historycznej (s. 491-500). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
PAP (2018). Doniesienie w sprawie włoskiej neofaszystki. Zaczerpnięte 10 lutego 2019. Strona internetowa https://fakty.interia.pl/polska/news-doniesienie-ws-wloskiej-neofaszystki-sledczy-z-krakowa-zbada,-nId,2654001
Praga A. (2014). Rola i znaczenie pamięci o KL Auschwitz-Birkenau w edukacji historycznej Polaków i Niemców. Konfrontacja pamięci indywidualnej z doświadczeniem miejsca. Załącznik Kulturoznawczy, 1, 558.
Rosenberg J. (2015). Making the Rabbi Laugh. Auschwitz, Theatre and the absurdity of evil. Zaczerpnięte 10 lutego 2019. Strona internetowa http://howlround.com/making-the-rabbi-laugh-auschwitz-theatreand-the-absurdity-of-evil
Simonides D. (1976). Współczesny folklor słowny dzieci i nastolatków. Wrocław–Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Sławiński K. (1967). Przygody kanoniera Dolasa. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Stec K. (2015). Muzeum Auschwitz: od ciekawości do empatii. Pamieć.pl, 6, 69-70.
Trojański P. (red.) (2008). Auschwitz i Holokaust. Dylematy i wyzwania polskiej edukacji. Oświęcim: Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau.
Wiech (1947). Cafe pod minogą. Katowice: Avir.
Wiech (1960). Maniuś Kitajec i jego ferajna. Warszawa: Iskry.
Woźnicki Ł. (2015). Homer umiera w komorze gazowej. Artysta wysłał do Auschwitz Simpsonów. Zaczerpnięte 10 lutego 2019. Strona internetowa
http://wyborcza.pl/1,76842,17321654,Homer_umiera_w_komorze_gazowej__Artysta_wyslal_do.html
Żygulski K. (1985). Wspólnota śmiechu. Studium socjologiczne komizmu. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.