Szkoła jako środowisko życia i codzienność ucznia – analiza teoretyczna i empiryczne egzemplifikacje percepcji i sposobu wartościowania szkoły przez uczniów

Abstrakt

Analizy dokonywane przez autorki dotyczą codziennego życia szkoły, które ujęto w perspektywie subiektywnej, czyli badano je w percepcji uczniów, doświadczających w sposób specyficzny różnych sytuacji szkolnych, ze względu na ich nieuprzywilejowaną pozycję w jej strukturze społecznej (instytucja totalna). Perspektywa patrzenia na codzienność szkoły, przyjęta w tym opracowaniu, odnosi się głównie do oceny szkoły jako instytucji (totalnej), sposobu jej zorganizowania i warunków realizowania podstawowych jej funkcji, dokonywanej przez uczniów (skojarzenia poznawcze i emocjonalne, związane z życiem codziennym szkoły). Codzienność życia w szkole jest postrzegana przez uczniów jako dokuczliwa, trudna i niesatysfakcjonująca, stąd przyjmują oni wobec życia szkolnego postawy wycofujące, ucieczkowe. Szkoła nie stanowi środowiska „wyboru”, ale środowisko „przymusu”. Uzyskane wyniki świadczą też o zdecydowanej przewadze waloryzacji negatywnej, wysokim poziomie waloryzacji ambiwalentnej i bardzo niskim poziomie waloryzacji pozytywnej. Ocena emocji pojawiających się w odniesieniu do życia codziennego szkoły wskazuje na zdecydowaną dominację emocji negatywnych nad pozytywnymi oraz wyraźną przewagę emocji o charakterze pasywizującym nad emocjami stymulującymi do działania (konstruktywnego lub destrukcyjnego). Codzienność szkolna jest dla uczniów wysoce frustrująca, a przy tym ewokuje postawy bierne i bezradnościowe (pozorne przystosowanie) wobec nieakceptowanych sytuacji szkolnych wywołujących frustrację, nie motywując do działań aktywnie zmieniających kształt szkoły.

Słowa kluczowe

Bibliografia

Bielska E. (2002). Fenomenologiczne oraz funkcjonalistyczne konteksty codzienności a koncepcja kreatywności jako postulat edukacyjny w sytuacji zmiany społecznej. W: A. Radziewicz-Winnicki (red.), Edukacja a życie codzienne (t. 1, s. 67-81). Katowice: Wyd. UŚ.

Bourdieu P., Passeron J-C. (1990). Reprodukcja: elementy teorii systemu nauczania. Tłum. E. Neyman. Warszawa: PWN.

Bulla B. (2009). Preferowane przez uczniów sposoby radzenia sobie z lękiem. Forum Nauczycieli, 1(32), s. 21-30.

Drożdżowicz L. (1999). Ogólna teoria systemów. W: B. deBarbaro (red.), Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny (s. 9-17). Kraków: Wyd. UJ.

Dzięgielewska M. (1996). Kultura dnia codziennego a oświata dorosłych. Edukacja Dorosłych, 4, s. 71-74.

Dzięgielewska M. (2002). Teorie życia codziennego – poszukiwanie znaczeń. W: A. Radziewicz-Winnicki (red.), Edukacja a życie codzienne (t. 1, s. 31-39). Katowice: Wyd. UŚ.

Ferenz K. (2003). Szkoła w świecie codzienności dziecka. W: K. Ferenz (red.), Dziecko w codzienności szkolnej. Rocznik Lubuski, t. XXIX, część II. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Naukowe, s. 15-27.

Ferenz K. (2003). Wstęp. W: K. Ferenz (red.), dziecko w codzienności szkolnej. Rocznik Lubuski, t. XXIX, część II. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Naukowe, s. 7-12.

Garfinkel H. (2007). Studia z etnometodologii. Tłum. A. Szulżycka. Warszawa: PWN.

Goffman E. (1959). The Presentation of Self in Everyday Life. Garden City (NY): Doubleday and Anchor Books.

Goffman E. (1975). Charakterystyka instytucji totalnych. W: W. Derczyński, A. Jasińska-Kania, J. Szacki (wybór i tłum.), Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej (s. 150-176). Warszawa: PWN.

Goffman E. (1981). Człowiek w teatrze życia codziennego. Tłum. H. i P. Śpiewakowie. Warszawa: PIW.

Goffman E. (2005). Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości. Tłum. A. Dzierżyński, J. Tokarska-Bakir. Gdańsk: GWP.

Frąckowiak T. (1996). Selekcja szkolna okresu zmiany rozwojowej. O potrzebie odnowienia egalitaryzmu oświatowego. W: J. Żebrowski (red.), Edukacja w społeczeństwie obywatelskim i system wartości. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe.

Karkowska M., Czarnecka W. (2000). Przemoc w szkole. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Kozielecki J. (1987). Koncepcja transgresyjna człowieka: analiza psychologiczna. Warszawa: PWN.

Kozielecki J. (1997). Transgresja i kultura. Warszawa: Wyd. Akademickie „Żak”.

Kozielecki J. (2007). Transgresjonizm. W: T. Pilch (red.) Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku (t. 6). Warszawa: Wyd. Akademickie „Żak”.

Kruszewski K. (2002). Od tłumacza. W: D. Tuohy, Dusza szkoły. O tym, co sprzyja zmianie i rozwojowi. Tłum. K. Kruszewski. Warszawa: PWN.

McWhirter J.J., McWhirter B.T., McWhirter A.M., Hawley McWhirter E. (2001). Zagrożona młodzież. Tłum. H. Grzegołowska-Klarkowska, A. Basaj. Warszawa: PARPA.

Merton R.K. (1982). Teoria socjologiczna i struktura społeczna. Tłum. E. Morawska, J. Wertenstein-Żuławski. Warszawa: PWN.

Michalczyk T. (2009). Nierówności społeczne a selekcje szkolne. W: K. Krzyżanowska (red.), Społeczne uwarunkowania obszarów wiejskich (s. 99-114). Warszawa: SGGW.

Moos R.H. (1975). Evaluating correctional and community settings. New York-London-Sydney-Toronto: John Wiley&Sons.

Nosowski Z. (1992). Karla Rahnera teologia codzienności. Studia Theologica Varsaviensia, 2 (30), s. 89-119.

Schoenebeck H. (1999). Po tamtej stronie wychowania. Życie w wolności od psychicznej przemocy. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Schütz A. (1967). The phenomenology of the social World. (IL): Northwestern University Press.

Schütz A. (1984). Potoczna i naukowa interpretacja ludzkiego działania. W: E. Mokrzycki (wybór), Kryzys i schizma: antyscjentystyczne tendencje w socjologii współczesnej. Tłum. D. Lachowska (t. 1, s. 137-192). Warszawa: PIW.

Schütz A. (2005). Świat społeczny i teoria działania społecznego. W: P. Sztompka, M. Kucia (red.), Socjologia. Lektury. Tłum. P. Sztompka (s. 64-70). Kraków: „Znak”.

Schwarz H., Jacobs J. (1979). Qualitative sociology: a method to the madness. W: The Free Press.

Sulima R. (2000). Antropologia codzienności. Kraków: Wyd. UJ.

Śliwerski, B. (1998). Jak zmieniać szkołę? Studia z polityki oświatowej i pedagogiki porównawczej. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Tryjarska B. (2000). Rodzina w ujęciu systemowym. W: E. Milewska, A. Szymanowska (red.), Rodzice i dzieci. Psychologiczny obraz sytuacji problemowych (s. 7-21). Warszawa: CMPPP MEN.

Waldenfels B. (1993). Pogardzana doxa. Husserl i trwający kryzys zachodniego rozumu. W: Z. Krasnodębski, K. Nellen (wybór i wstęp), Świat przeżywany: fenomenologia i nauki społeczne. Tłum. D. Lachowska (s. 105-127). Warszawa: PIW.