Style wychowania w rodzinie pochodzenia w percepcji młodzieży gimnazjalnej i ich znaczenie rozwojowe - próba teoretycznej i empirycznej egzemplifikacji

Abstrakt

Autorki dokonują teoretycznej i empirycznej analizy stylów wychowania w rodzinie, uwzględniając ich charakterystykę i konsekwencje rozwojowe. Badania empiryczne prowadzone były wśród adolescentów (młodzieży gimnazjalnej) i dotyczyły percepcji stylów wychowania preferowanych przez rodziców (ujęcie subiektywne). Stwierdzono, że w rodzinach badanej młodzieży dominują: styl demokratyczny oraz liberalny kochający, zaś rzadko występują style: autokratyczny i liberalny niekochający. Potwierdzono także, że role rodzicielskie (matki i ojca) różnicują preferowane style wychowania: matki częściej preferują styl demokratyczny oraz liberalny kochający, zaś ojcowie – liberalny niekochający. Nie stwierdzono różnic determinowanych rolą rodzicielską w zakresie stylu autokratycznego. Analizy potwierdziły wysoki poziom zgodności stylów wychowania preferowanych przez rodziców, co najsilniej ujawnia się w odniesieniu do stylu demokratycznego i liberalnego niekochającego, nieco słabiej w odniesieniu do stylu autokratycznego, zaś największa niezgodność wystąpiła w stylu liberalnym kochającym.

Słowa kluczowe

Bibliografia

Anderson S. A., Sabatelli R. M. (1990). differentiating, differentiation and individuation: conceptual and operational challenges. American Journal of Family Therapy, 18, s. 32-50.

Anderson S. A., Sabatelli R. M. (1999). Family interaction. Boston: Allyn and Bacon Press.

Baumrind D. (1966). Effects of authoritative paternal control on child behavior. Child Development, 37(4), s. 887-907.

Baumrind D. (1967). Child-care practices anteceding three patterns of preschool behavior. Genetic Psychology Monographs, 75 (1), s. 43-88.

Baumrind D. (1971). Current patterns of parental authority. Part 2. Developmental Psychology Monograph, 4(1), s. 1-103.

Baumrind D. (1973). The development of instrumental competence through socialization. W: A. Pick (red.), Minnesota symposia on child psychology, 7, s. 3-46. Minneapolis: University of Minnesota Press.

Baumrind D. (1991). The influence of parenting style on adolescent competence and substance. Journal of Early Adolescence, 11(1), s. 56-95.

Block J. H., Block J., Morrison A. (1981). Parental agreement-disagreement on child rearing orientation and gender-related personality correlates in children. Child Development, 52, s. 965-974.

Borecka-Biernat D. (1992). Style wychowania w rodzinie a agresywne zachowania dzieci. Acta Universitatis Wratislaviensis. Prace Psychologiczne, 26, s. 125-141.

Borecka-Biernat D. (2006). Strategie radzenia sobie młodzieży w trudnych sytuacjach społecznych. Psychospołeczne uwarunkowania. Wrocław: UWr.

Bradshaw J. (1994). Zrozumieć rodzinę. Warszawa: IPZ i T PTP.

Campbell E., Adams G. R., Dobson W. R. (1984). Familial correlates of identity formation in late adolescence: a study of predictive utility of connectedness and individuality in family relations. Journal of Youth Adolescence, 13, s. 509-525.

Cohen K. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences. hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.

Cooper C. R., Grotevant H. D., Moore M. S., Condon S. M. (1973). Family support and conflict: both foster adolescent identity and role taking. Washington: American Psychological Association.

Czabała J. C. (1988). Rodzina a zaburzenia psychiczne. Kraków: Sekcja Psychoterapii PTP.

Field D. (1996). Osobowości rodzinne. Tłum. Z. Kościuk. Warszawa: „Logos”.

Filipiak E. (2002). Konteksty rozwoju aktywności językowej dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Bydgoszcz: Akademia Bydgoska im. K. Wielkiego.

Harwas-Napierała B. (2006). Komunikacja interpersonalna i jej kształtowanie jako istotny wymiar jakości życia rodziny. W: T. Rostowska (red.) Jakość życia rodzinnego. Wybrane zagadnienia (s. 29-43), Łódź: Wyd. Naukowe Wyższej Szkoły informatyki.

Kuczkowski S. (1991). Przyjacielskie spotkania wychowawcze. Kraków: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy.

Lewin K., Lippitt R., White R. K. (1939). Patterns of aggressive behavior in experimentally created “social climates”. Journal of Social Psychology, 10, s. 271-299.

Liberska H. (2007). Kształtowanie się tożsamości a styl wychowania w rodzinie. W. B. Harwas-Napierała, H. Liberska (red.) Tożsamość a współczesność. Nowe tendencje i zagrożenia (s. 53-75). Poznań: UAM.

Łobocki M. (2005). Teoria wychowania w zarysie. Kraków: Impuls.

Maccoby E. E. (1992). The role of parents in the socialization of children: a historical overview. Developmental Psychology, 28, s. 1006-1017.

Maccoby E. E., Martin J. A. (1983). Socialization in the context of the family: parent-child interaction. W: P. H. Mussen (red.) Socialization, Personality, and Social Development. T. 4. New York: Wiley (wyd. 4), s. 1-101.

Marten Z. (1994). Kwestionariusze Eckarda Littmana do badania relacji wewnątrzrodzinnych (wyniki badań adaptacyjnych). W: J. M. Stanik (red.) Wybrane metody diagnostyki i interwencji psychologicznej w sądowych sprawach rodzinnych (s. 70-83). Katowice: UŚ.

Napora E., Kozerska A. (2010). Styl wychowania i komunikacji w percepcji młodzieży wychowywanej przez samotne matki. Studia Psychologia UKSW, 10, s. 67-85.

Obuchowska I. (2009). Rodzice i style wychowania. Część 2. Remedium, 9, s. 6-7.

Plopa M. (2003). Rozwój i znaczenie bliski więzi w życiu człowieka. W: B. Wojciszke, M. Plopa (red.), Osobowość i procesy psychiczne a zachowanie. Kraków: Impuls, s. 49-79.

Plopa M. (2005a). Psychologia rodziny. Teoria i badania. Kraków: Impuls.

Plopa M. (2005b). Więzi w małżeństwie i rodzinie. Metody badań. Kraków: Impuls.

Pluta A. (1979). Młodzież i dom rodzinny. Warszawa: „Nasza Księgarnia”.

Praszkier R. (1988). W głąb szczerości. Warszawa: „Nasza Księgarnia”.

Przetacznik-Gierowska M., Włodarski Z. (2002). Psychologia wychowawcza. Warszawa: PWN.

Przetacznikowa M., Makieło-Jarża G. (1979). Psychologia wychowawcza, społeczna i kliniczna. Warszawa: WSiP.

Rodriguez W. (2007). Effect size. W: N. J. Salkind (red.) Encyclopedia of measurement and statistics, vol. 1. Thousand Oaks, CA: Sage Publications, s. 300.

Rostowska T. (1995). Transmisja międzypokoleniowa w rodzinie w zakresie wybranych wymiarów osobowości. Łódź: Wyd. UŁ.

Rubin K. H., Nelson L. J., Hastings P., Asendorpf J. (1999). The transaction between parents’ perception of their childern’s shyness and their parenting styles. International Journal of Behavioral Development, 23(4), s. 937-957.

Ryś M. (2001). Systemy rodzinne. Metody badań struktury rodziny pochodzenia i rodziny własnej. Warszawa: CMPPP MEN.

Schaefer E. S. (1959). A circumplex model for maternal behavior. The Journal of Abnormal and Social Psychology, 59(2), September, s. 226-235.

Schaffer H. R. (2006), Rozwój społeczny. Dzieciństwo i młodość. Tłum. M. Białecka-Pikul, K. Sikora. Kraków: UJ.

Sharma M., Sharma N., Yadawa A. (2011). Parental styles and depression among adolescents. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 57(1), January, s. 60-68.

Steinberg L., Lamborn S. D., Darling N., Mounts N. S., Dornbusch S. M. (1994). Over-time changes in adjustment and competence among adolescents from authoritative, authoritarian, indulgent and neglectful families. Child Development, 65, s. 754-770.

Szlendak T. (2003). Zaniedbana piaskownica. Style wychowania małych dzieci s problem nierówności szans edukacyjnych. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.

Zaborowski Z. (1976). Stosunki międzyludzkie. Warszawa: Ossolineum.

Ziemska M. (2009). Postawy rodzicielskie. Warszawa: Wiedza Powszechna.

Zielińska A. (2012). Style wychowania w rodzinie pochodzenia a poczucie własnej wartości w relacjach interpersonalnych i radzenie sobie w sytuacjach trudnych u młodych dorosłych. „Ecologia Humana”. Kwartalnik Naukowy, 2(10), s. 102-134.