Słowo i pustosłowie

Abstrakt

Co jakiś czas w ramach przemian kulturowych dochodzi do rozziewu między stosowanymi słowami a aktualnym życiem: określamy to jako zjawisko pustosłowia. Jako klucz do rozumienia tego typu zjawisk przedstawiona zostaje ukuta przez austriackiego filozofa i jednego z twórców filozofii dialogu Ferdinanda Ebnera kategoria słowa. W pierwszej części zostaje więc zaprezentowana Ebnerowska koncepcja „słowa”. Ebnerowskie słowo zostaje przedstawione w jego odniesieniach do: „idealizmu”, egzystencjalizmu, prawdy, miłości, i aktualności jego „bycia-wypowiadanym”. W świetle kategorii słowa dialog okazuje się swoistą dialektyką słowa i milczenia, przy czym milczenie jest „odmową wypowiadania pustych słów”, odmową „mówienia bez Ty”, a więc odmową monologu. W opozycji do tego monolog ukazuje się jako ignorowanie w drugim człowieku jego Ty, ignorowanie człowieka jako tego, który „ma słowo” i wiąże się z tym, co Ebner nazywa „idealizmem”. W ostatnim punkcie rozważania te zostają odniesione do tendencji dominujących we współczesnej sytuacji społecznej i we współczesnej pedagogice. Wydaje się, że dominują tu raczej tendencje monologiczne, które jednak nie prowadzą człowieka do „poczucia bycia szczęśliwym”, które mu obiecują. dialogiczność otwiera tu prawdopodobnie lepsze perspektywy.

Słowa kluczowe

Bibliografia

Bergman I. (1998). Ingmar Bergman – über Leben und Arbeit: Dreitägiges Interview mit Jörn Donner [dvd]. Top Story Filmproduction/Arte/STv drama, Schweden, Deutschland, Frankreich.

Casper B. (1967). Das dialogische Denken: Franz Rosenzweig, Ferdinand Ebner und Martin Buber. Freiburg I. Br.: Alber.

Casper B. (2006). Wstęp. W: F. Ebner, Słowo i realności duchowe. Fragmenty pneumatologiczne. Tłum. K. Skorulski. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.

Ebner F. (1963a). Aphorismen 1931. W: tenże, Schriften, Bd. 1.

Ebner F. (1963b). Versuch eines Ausblicks in die Zukunft. W: tenże, Schriften, Bd. 1.

Ebner F. (1963c). Zum Problem der Sprache und des Wortes. W: tenże, Schriften, Hrsg. F. Seyr, München: Kösel, Bd. I.

Ebner F. (1963d). Schriften, Hrsg. F. Seyr, München: Kösel, Bd. 2.

Ebner F. (2006). Fragmenty pneumatologiczne. Tłum. K. Skorulski. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.

Fedjaeva T. (2004). Dialog i satira. St. Petersburg: Jurij Fedjaev.

Jagiełło J. (1997). Vom ethischen Idealismus zum kritischen Sprachdenken. München: don Bosco Verlag.

Jensen J. (2004). Jeg-automaten. Frederiksberg: Aros.

Kapuściński R. (2008). Podróże z Herodotem. Kraków: Znak.

Kierkegaard S. (2011). Kritik der Gegenwart. Salzburg: Otto Müller.

Marcel G. (1992). Mein philosophisches Testament. W: tenże, Werksauswahl, B. III Unterwegssein, Paderborn: Schöningh.

Methlagl W. (2011). Sören Kierkegaards Kritik der Gegenwart – heute? W: S. Kierkegaard, Kritik der Gegenwart oder: Zwei Zeitalter. Salzburg: Otto Müller.

Pietschmann H. (2009). Die Atomisierung der Gesellschaft. Wien: Ibera Verlag.

Skorulski K. (2010). Znikający sens słów a narodziny filozofii dialogu. „Słowo” w koncepcji filozoficznej Ferdynanda Ebnera. Logos i Ethos, 1 (28), s. 7-28.

Szymborska W. (1962). Rozmowa z kamieniem. W: taż, Sól. Warszawa: PIW.

Thomas von Aquin (1950). Das Auge des Adlers, ein Brevier der Heilslehre, red. J. Pieper, München: Kösel-Verlag.

Wucherer-Huldenfeld K. (1985). Personales Sein und Wort. Wien – Köln – Graz: Böhlau.