Rozwijanie kreatywnego myślenia u dzieci w wieku przedszkolnym na przykładzie ćwiczeń z geometrii
, Stanisława Nazaruk Rok: 2019
Numer: 1
Strony: 185-199
DOI: 10.34767/PP.2019.01.13
Abstrakt
Przyłączając się do dyskusji nad możliwością uruchamiania we wczesnej edukacji matematycznej aktywności badawczej uczniów oraz twórczego podejścia do doświadczeń z matematyki, w artykule podjęto próbę przedstawienia częściowych badań przeprowadzonych w niektórych polskich przedszkolach, których przedmiotem była diagnoza kompetencji przedszkolaków w zakresie geometrii. Głównym celem badań było poznanie wpływu rozwiązywania zadań, przez dzieci w wieku 6-6,5 lat, na rozwijanie wiedzy z podstaw geometrii, a także na ich twórcze myślenie. Poziom wiedzy i umiejętności badanych dzieci określono na podstawie pre-testu i post-testu z geometrii. Natomiast zagadnienie twórczego rozwiązywania zadań przeprowadzono na przykładzie projektu pt. Plac zabaw, który każde dziecko opracowało według własnego pomysłu i możliwości twórczych. Badaniem objęto 175 dzieci w wieku 6-6,5 lat z czterech miejskich przedszkoli na terenie miasta Biała Podlaska w woj. lubelskim. Badania zrealizowano w 2018 roku w dwóch etapach. W I etapie badań przeprowadzono diagnozę poziomu wiedzy i umiejętności z geometrii dzieci, czyli określono tzw. stan początkowy. W tym celu zastosowano pre-test dostosowany do wieku dziecka (6 lat) i obowiązującej Podstawy Programowej Wychowania Przedszkolnego. Opracowano autorski test obrazkowy zawierający 6 ilustrowanych kart pracy. W II etapie badań zastosowano obserwację przeprowadzoną przez 7 nauczycieli, której celem było zaobserwowanie zachowań i różnego rodzaju aktywności dzieci podczas wykonywania przez nie własnego projekt placu zabaw. Po zrealizowaniu projektu przeprowadzono post-test, aby zaobserwować różnice w poziomie wiedzy i umiejętności z geometrii w badanej grupie dzieci. W celu wykazania różnic w poziomie wiedzy i umiejętności dzieci, w odniesieniu do całości testu, jak i poszczególnych zadań, zastosowano nieparametryczny test Chi-kwadrat Pearsona. Wyniki badanej grupy dzieci pokazały różnice w poziomie wiedzy i umiejętności z geometrii. Większość dzieci poradziła sobie dobrze z rozwiązaniem i realizacją projektu, ale w stosunku do niektórych dzieci należy podjąć ukierunkowane działania interwencyjne. Wnioski i obserwacje nauczycielskie poczynione w trakcie realizacji projektu zachowań i efektów wykonanych przez dzieci projektów pozwoliły na wypracowanie zasad i nowych metod pracy, które pomogą dzieciom w twórczym rozwiązywaniu zadań i problemów. Wymienione zasady nauczyciele będą mogli wykorzystać w bezpośredniej pracy metodycznej.
Słowa kluczowe
Bibliografia
Bieluga K. (2009). Rozpoznawanie i stymulowanie cech inteligencji oraz myślenia twórczego w domu i szkole. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Boaler J.(2016). Mathematical mindsets. San Francisko: Jossey-Bass.
Brocas I., Carrillo J.D. (2018). The determinants of strategic thinking in preschool children. Journal PLOS ONE, 13(5),1-14, DOI: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0195456.
Bruner J. (1978). Poza dostarczone informacje. Przeł. B. Mroziak. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Charlesworth R., Leali S.A. (2012). Using Problem Solving to Assess Young Children’s Mathematics Knowledge. Early Childhood Education Journal, 39, 373-382, DOI: 10.1007/s10643-011-0480-y.
Dixon J.A. (2005). Mathematical Problem Solving. The Roles of Exemplar, Schema, and Relational representations. W: J.I.D. Campbell (red.), Handbook of Mathematical Cognition. New York: NY Psychology Press.
Gierulanka D.(1958). O przyswajaniu sobie pojęć geometrycznych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Gopnik A., Meltzoff A.N., Kuhl P.K. (2004). Naukowiec w kołysce. Czego o umyśle uczą nas małe dzieci. Poznań: Media Rodzina.
Gruszczyk-Kolczyńska E. (2009). Wspomaganie rozwoju umysłowego oraz edukacja matematyczna dzieci w ostatnim roku wychowania przedszkolnego i w pierwszym roku szkolnej edukacji. Warszawa: Wydawnictwo Edukacja Polska.
Gruszczyk-Kolczyńska E. (red.) (2011). O dzieciach matematycznie uzdolnionych. Książka dla rodziców i nauczycieli. Warszawa: Nowa Era.
Kapur M., Toh P.L. (2013). Productive failure: From an experimental effect to a learning design. W: T. Plomp, N. Nieveen (red.), Educational design research – Part B:Illustrative cases, (s. 341-355). Enschede, the Netherlands: Zaczerpnięte 14 lutego 2018. Strona internetowa http://international. slo.nl/ bestanden/ Ch17.pdf
Keren G., Fridin M. (2014). Kindergarten Social Assistive Robot (KindSAR) for children’s geometric thinking and metacognitive development in preschool education: A pilot study. Computers in Human Behavior, 34, 400-412.
Klus-Stańska D. (2010). Dydaktyka wobec chaosu pojęć i zdarzeń. Warszawa: Żak.
Lockhart P. (2009). Mathematician’s lament. New York: Bellevue Literary Press.
Lu J., Bridges S., Hmelo-Silver C.E. (2014). Problem-Based Learning. W: R.K. Sawyer, The Cambridge Handbook of the Learning Sciences. Second edition. New York: NY Cambridge University Press.
Mason J., Burton L., Stacey K. (2005). Matematyczne myślenie. Przeł. P. Amsterdamski. Warszawa: WSiP.
Munn P.(2006). Mathematics in early childhood-the early years curriculum in the UK and children’s numerical development. International Journal of Early Childhood, 38(1), 99-111.
Nazaruk S., Marchel J. (2016). Gotowość szkolna dzieci wyniki badań z wybranych przedszkoli z terenu Białej Podlaskiej. Biała Podlaska: Wydawnictwo Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II.
Nęcka E.(2001). Psychologia twórczości. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Piaget J. (2006). Studia z psychologii dziecka. Przeł. T. Kołakowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Semadeni Z. (2016). Podejście konstruktywistyczne do matematycznej edukacji wczesnoszkolnej. Warszawa: ORE.
Sułek A.(1986). Metody analizy socjologicznej. Warszawa: Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Suświłło M.(2004). Inteligencje wielorakie w nowoczesnym kształceniu. Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski.
Szmidt K.J., Bonar J. (2000). Żywioły. Lekcje twórczości w nauczaniu zintegrowanym, klasa II, Książka dla nauczyciela. Warszawa: WSiP.
Szmidt K.J. (2008). Trening kreatywności. Podręcznik dla pedagogów, psychologów i trenerów grupowych. Gliwice: Wydawnictwo Helion.
Sztumski J. (2005). Wstęp do metod i technik badań społecznych. Katowice: Wydawnictwo Śląsk.
Tecwyn E.C., Thorpe S.K.,Chappell J. (2014). Development of planning in 4-to 10-year-old children: Reducing inhibitory demands does not improve performance. Journal of Experimental Child Psychology, 125, 85-101. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jecp.2014.02.006 PMID: 24858446.
Wood D. (2006). Jak dzieci uczą się i myślą. Społeczne konteksty rozwoju poznawczego. Przeł. R. Pawlik, A. Kowalcze-Pawlik. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.