Transformatywny intelektualista w polskiej tradycji pedagogicznej i politycznej przełomu XIX i XX wieku
Rok: 2020
Numer: 1
Strony: 9-32
DOI: 10.34767/PP.2020.01.01
Abstrakt
Celem artykułu jest rekonstrukcja myśli pedagogicznej i politycznej trzech przedstawicieli polskiej radykalnej inteligencji rozpoczynających swoją działalność na przełomie XIX i XX wieku. Ich poglądy są konfrontowane z założeniami teorii krytycznej, w szczególności pedagogiki krytycznej i koncepcji transformatywnego intelektualisty stworzonej przez Henry’ego Giroux. W artykule dokonano analizy wybranych tekstów Edwarda Abramowskiego, Jana Władysława Dawida oraz Heleny Radlińskiej, skupiając się na ich ocenie ówczesnej sytuacji społeczno-politycznej (w tym edukacji), wizji przyszłości i sposobie przekształcenia rzeczywistości. Szczególną uwagę poświęcono roli nauczyciela w twórczości wymienionych postaci. Powyższe działania pozwoliły na wskazanie punktów stycznych w myśli politycznej i pedagogicznej Abramowskiego, Dawida i Radlińskiej oraz wskazanie na ich przynajmniej częściowe podobieństwo z teorią krytyczną.
Słowa kluczowe
Bibliografia
Abramowski E. (1898). Program wykładów nowej etyki. Zaczerpnięte 8 grudnia 2019. Strona internetowa http://lewicowo.pl/program-wykladow-nowej-etyki/
Abramowski E. (1924). Pisma, Pierwsze zbiorowe wydanie dzieł treści filozoficznej i społecznej. T. 1. Warszawa: Związek Polskich Stowarzyszeń Spożywców.
Abramowski E. (1965). Filozofia społeczna; Wybór pism. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Babic M. (2015). Fenomen dysydenta jugosłowiańskiego; przypadek Milovana Djilasa. Warszawa: Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego.
Davies N. (2000). Boże igrzysko. Przeł. E. Tabakowska. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Dawid J.W. (1905a). Blok reakcyjny. Głos, 15.
Dawid J.W. (1905b). Naprzód. Głos, 44.
Dawid J.W. (1905c). Rewolucja idzie. Głos, 45.
Dawid J.W. (1932). O duszy nauczycielstwa. Warszawa: Nasza Księgarnia.
Dawid J.W. (1961). Pensja żeńska jako zakład ogólnokształcący. W: tegoż, Pisma pedagogiczne. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.
Dawid J.W. (1980). O klasycyzm. W: W. Okoń, Dawid. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Giroux H., Witkowski L. (2018). Edukacja i sfera publiczna; idee i doświadczenia pedagogiki radykalnej. Kraków: Oficyna Wydawnicza IMPULS.
Heywood A. (2008). Ideologie polityczne. Wprowadzenie. Przeł. D. Stasiak i in. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Horkheimer M., Adorno T.W. (1994). Dialektyka oświecenia; Fragmenty filozoficzne. Przeł. M. Łukasiewicz. Warszawa: Wydawnictwo IFIS PAN.
Kargula N., Widła I. (2009). Konsensus Waszyngtoński. Zaczerpnięte 8 grudnia 2019. Strona internetowa https://mfiles.pl/pl/index.php/Konsensus_Waszyngtoński
Karpiński A. (1990). Próba rekonstrukcji przesłanek teoretycznych marksowskiej koncepcji kultury i religii. Dokument elektroniczny w posiadaniu autora.
Kołakowski L. (2009). Główne nurty marksizmu. T. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kozina A., Walas-Trębacz J. (2008). Agent zmiany. Zaczerpnięte 8 grudnia 2019. Strona internetowa https://mfiles.pl/pl/index.php/Agent_zmiany
Krzeczkowski A. (1924). Edward Abramowski 1968–1918. W: E. Abramowski, Pisma, Pierwsze zbiorowe wydanie dzieł treści filozoficznej i społecznej. T. 1. Warszawa: Związek Polskich Stowarzyszeń Spożywców.
Kuroń J., Modzelewski K. (2009). List otwarty do partii. W: J. Kuroń, Dojrzewanie; Pisma polityczne 1964–1968. Warszawa: Krytyka Polityczna.
Laclau E. (2014). Tożsamość i hegemonia: rola uniwersalności w ustanawianiu logiki politycznej. W: J. Butler, E. Laclau, S. Zizek, Przygodność, hegemonia, uniwersalność: współczesne debaty na lewicy. Przeł. A. Czarnacka i in. Warszawa: Krytyka Polityczna.
Mencwel A. (2009). Etos lewicy. Esej o narodzinach kulturalizmu polskiego. Warszawa: Krytyka Polityczna.
Mucha J. (1986). Socjologia jako krytyka społeczna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Okoń W. (1980). Dawid. Warszawa: Wiedza Powszechna.
PSL „Wyzwolenie” (1921). Program PSL „Wyzwolenie” [1921].
PPS (1905). Program Polskiej Partii Socjalistycznej wydany przez Lubelski Komitet Okręgowy PPS. Zaczerpnięte 8 grudnia 2019.
Radlińska H. (1997a). Egzamin z pedagogiki społecznej. W: W. Theiss, Radlińska. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Radlińska H. (1997b). Postawa wychowawcy wobec środowiska społecznego. W: W. Theiss, Radlińska. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Radlińska H. (1997c). Zasięg wychowania. W: W. Theiss, Radlińska. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Radlińska H. (1997d). Najważniejsze zagadnienia. W: W. Theiss, Radlińska. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Radlińska H. (1997e). Przodownikom pracy oświatowej na wsi. W: W. Theiss, Radlińska. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Radlińska H. (1997f). Pracownik społeczny. W: W. Theiss, Radlińska. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Radlińska H. (1919). O nowe życie.
Szacki J. (2000). Spotkanie z utopią. Warszawa: Wydawnictwo SIC!
Szacki J. (2007). Historia myśli socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Szczerba A. (2018). Bohaterowie stulecia: Helena Radlińska.
Szkudlarek T. (2019). Pedagogika krytyczna. W: Z. Kwieciński, W. Śliwerski, Pedagogika. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Theiss W. (1997). Radlińska. Warszawa: Wiedza Powszechna.