Obraz dziecka w perspektywie historyczno-porównawczej. Przeszłość we współczesności, współczesność w przeszłości

Abstrakt

W artykule przedstawiono problem obrazu (sposobu postrzegania) dziecka w kulturze średniowiecznej z perspektywy dwóch wybranych sposobów postrzegania dziecka obecnych we współczesności. Są nimi romantyczna idea dziecka oraz idea dziecka jako nie-dorosłego. Umiejscowienie badanego problemu w perspektywie porównawczej miało dać odpowiedź na dwa pytania. Pierwsze dotyczy kwestii obecności w kulturze i społeczeństwie okresu średniowiecza, pojmowania dziecka jako istoty różnej od dorosłego. Drugie zaś, zakładając pozytywną odpowiedź na pierwsze pytanie, dotyczy właściwych dla kultury średniowiecznej treści wypełniających owe dwa sposoby postrzegania dzieci, ich podobieństw i różnic w stosunku do współczesności. Należy też podkreślić, że omawiane dwa obrazy dziecka nie wyczerpują wszystkich sposobów jego postrzegania obecnych w średniowieczu. Epokę tę cechuje także wspólna z współczesnością, różnorodność i złożoność sposobów postrzegania dziecka, których nie można zawężać, jak niekiedy się to próbuje, do jednego tylko modelu.

Bibliografia

Alexandre-Bidon D., Lett D. (1999). Children in the Middle Ages. Fifth – Fifteenth Centuries. Notre Dame, Indiana: The University of Notre Dame Press.

Aričs A. (1995). Historia dzieciństwa. Dziecko i rodzina w dawnych czasach, tł. M. Ochab. Gdańsk: Wydawnictwo Marabut.

Arnold K. (1980), Kind und Gesellschaft in Mittelalter und Renaissance. Paderborn: Verlag F. Schnöneningh.

Baader M. S. (2004). Der romantische Kindheitsmythos und seine Kontinuitäten in der Pädagogik und in der Kindheitsforschung. Zeitschrift für Erziehungswissenschaft, 3, s. 416-430.

Brzeziński W. (2002). “Pozytywna” historia dziecka i dzieciństwa w średniowieczu. Philippe Aries a historiografia angloamerykańska. W: J. Jundziłł, D. Żołądź-Strzelczyk (red.) Dziecko w rodzinie i społeczeństwie. T. I: Starożytność – Średniowiecze (s. 259-275). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.

Burton A. (1989). Looking forward from Aričs? Pictorial and material evidence for the history of childhood and family life. Continuity and Change, 2, s. 203-229.

Forsyth I. H. (1976). Children in Early Medieval Art: Ninth Through Twelth Centuries. The Journal of Psychohistory, 1, s. 31-70.

Frankowska-Terlecka M. (1978). Encyklopedie trzynastowieczne. Refleksje i propozycje. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 1, s. 199-209.

Hanawalt B.A. (1993). Growing Up in Medieval London. The Experience of Childhood in History. New York: Oxford University Press.

Jawłowska A. (2001). Wizerunki dziecka i dzieciństwa w kulturze współczesnej, Kultura Współczesna. Teoria. Interpretacje. Krytyka, 2-3, s. 5-11.

Kehily M.J. (2008). Zrozumieć dzieciństwo: wprowadzenie w kluczowe tematy i zagadnienia. W: M. J. Kehily (opr.) Wprowadzenie do badań nad dzieciństwem (s. 15-40). Kraków: Wydawnictwo WAM.

Kubale A. (1984). Dziecko romantyczne. Szkice o literaturze. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Łaciak B. (red.) (2003). Dziecko we współczesnej kulturze medialnej. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.

Martindale A. (1994). The Child in the Picture: a Medieval Perspective. W: D. Wood (red.) The Church and Childhood (s. 197-232). Oxford: Blackwell.

Orme N. (2001). Medieval Children. New Haven and London: Yale University Press.

Sager Ch. (2008). „Kindheit” als Erfindung der Moderne oder als antropologische Konstante? Ein Forschungsstreit. W: S. Hering, W. Schröer (red.) Sorge um die Kinder. Beiträge zur Geschichte von Kindheit, Kindergarten und Kinderfürsorge (s. 11-24). Weinheim und München: Juventa Verlag.

Shahar Sh. (1990). Childhood in the Middle Ages. London and New York: Routledge.

Smolińska-Theiss B. (1995). Trzy nurty badań nad dzieciństwem. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 10, s. 3-6.

Szczepska-Pustkowska M. (2009). Kategoria dziecka i dzieciństwa w nowożytnej myśli pedagogicznej. W: D. Klaus-Stańska, M. Szczepska-Pustkowska (red.) Pedagogika wczesnoszkolna – dyskursy, problemy, rozwiązania. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.

Ullrich H. (1999). Das Kind als schöpferischer Ursprung. Studien zur Genese des romantischen Kindbildes und zur seiner Wirkung auf das pädagogische Denken. Bad Heilbrunn/Obb.: Verlag Julius Klinkhardt.

Vauchez A. (1996). Duchowość średniowiecza. Gdańsk: Wydawnictwo MARABUT.

Waloszek D. (2008), Dziecko. W: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. I (s. 883-895). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.

Wielgus S. (1990). Badania nad biblią w starożytności i w średniowieczu. Lublin: TN KUL.

Wilson A. (1980). The Infancy of the History of Childhood: An Appraisal of Philippe Aričs. History and Theory, 19, s. 132-153.