Dystopia albo ontologia Zło-bytu

Abstrakt

Artykuł traktuje o fenomenie dystopii, który jako antonimiczne pojęcie utopii może stanowić dla pedagogiki źródło inspiracji w sensie radykalnego sposobu myślenia o społeczeństwie, człowieku i wychowaniu, antycypując w postaci jej sceptycznego alter ego skutki realizacji projektów Powszechnej Szczęśliwości, dystopia może być źródłem pedagogicznego pragmatyzmu i wstrzemięźliwości wobec pedagogicznej „woli mocy”. Autor analizuje w artykule kolejno: źródłosłów samego terminu „dystopia”, wybrane definicje tego pojęcia, cechy dystynktywne dystopii, odróżniające ją od anty-utopii czy czarnej utopii, oraz dokonuje przeglądu najbardziej reprezentatywnych dla gatunku pozycji literackich i filmowych – od starożytności po współczesność, dokonując przy tym typologizacji charakterystycznych właściwości, składających się na differentia specifica dystopii.

Bibliografia

Arystofanes (2005). Komedie. Przeł. J. Ławińska-Tyszkowska. Wstęp J. Łanowski. Wrocław: Ossolineum, DeAgostini.

Atwood M. (1992). Opowieść podręcznej. Tłum. Z. Uhrynowska-Hanasz. Warszawa: PIW.

Bereś S. (1987). Rozmowy ze Stanisławem Lemem. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Blackburn S. (1998). Oksfordzki słownik filozoficzny. J. Woleński (red.). Tłum. M. Szczubiałka. Warszawa: Książka i Wiedza.

Blaim A. (1997). Aesthetic Objects and Blueprints: English Utopias of the Enlightenment. Lublin: Maria Curie-Skłodowska University Press.

Börner K. H. (1984). Auf der Suche nach der irdischen Paradies. Zur Ikonographie der geographischen Utopie. Frankfurt am Main: Wörner Verlag.

Bradbury R. (1960). 451 stopni Fahrenheita. Tłum. A. Kaska. Warszawa: Czytelnik.

Burgess A. (1972). A Clockwork Orange. London: Penguin Books.

Burgess A. (2004). Mechaniczna pomarańcza. Tłum. R. Stiller. Kraków: vis-a-vis/ Etiuda.

Chlada M. (2004). Der Wille zur Utopie. Aschaffenburg: Alibri Verlag.

Donawerth J. (2003). Genre Blending and the Critical Dystopia. W: R. Baccolini, T. Moylan (red.) Dark Horizons: Science Fiction and the Dystopian Imagination. New York: Routledge.

Easterbrook G. (2005). Explaining of 15 Years of Diminishing Violence. The End of War? New Republic online.

Frank A. (1993). The Diary of a Young Girl. New York-Toronto-Sydney-Auckland: Bantam Books.

Gard R. M., du (1957). Rodzina Thibault. T. VII. Tłum. H. Gądkowa, P. Laskowski, K. Pruszyński, E. Fiszer. Warszawa: Czytelnik.

Huxley A. (2004). Brave New Word. Wstęp D. Bradshaw, London: Vintage Classics.

Huxley A. (1988). Nowy wspaniały świat. Tłum. i posłowie B. Baran. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Kołakowski L. (2000). Śmierć utopii na nowo rozważona. W: L. Kołakowski, Moje słuszne poglądy na wszystko. Kraków: Wydawnictwo Znak.

Kotłowski K. (1976). Aksjologiczne podstawy teorii wychowania moralnego. Wrocław: Ossolineum.

Kwieciński Z. (1990). O edukację i pedagogikę radykalnie humanistyczną. W: B. Suchodolski (red.) Alternatywna pedagogika humanistyczna. Wrocław: Ossolineum.

Lem S. (1961). Powrót z gwiazd. Warszawa: Czytelnik.

Lem S. (1985). Doskonała próżnia. Wielkość urojona. Kraków-Wrocław: Wydawnictwo Literackie.

Mead M. (1983). Toward More Vivid Utopias. W: G. Kateb (red.) Utopia and Its Enemies. Glencoe, Ill.: TheFree Press.

Morson G. S. (1981). The Boundaries of Genre Dostoyevsky’s Diary of a Writer and the Traditions of Literary Utopia. Austin: Univeristy of Texas Press.

Orwell G. (1990). Nineteen Eighty-Four. Wstęp: P. Davisom. London: Penguin Books.

Orwell G. (1988). Rok 1984. Tłum. T. Mirkowicz. Warszawa: PIW.

Oxford English Dictionary (1989). wyd. II. Oxford University Press.

Rabelais F. (2003). Gargantua i Pantagruel. Tłum. T. Boy-Żeleński. Kraków: Zielona Sowa.

Rand A. (2001). Hymn. Tłum. S. Bijak. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Sargent L. T. (1994). The Three Faces of Utopianism Revisited. Utopian Studies, 5.

Sargent L. T. (2004). Utopianism and National Identity. W: B. Goodwin (red.) The Philosophy of Utopia. London-New York: Wyd. Routledge.

Shelly M. (1989). Frankenstein. Tłum. H. Goldmann. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Słownik terminów literackich (1989). J. Sławiński (red.). Wrocław-Warszawa: Ossolineum.

Swift J. (1958). Podróże Guliwera. Przeł. W. J. Dobrowolski. Warszawa: Nasza Księgarnia.

Szacki J. (2000). Spotkania z utopią. Warszawa: Wydawnictwo Sic!

Wells H. G. (1904). Wizje przyszłości. Tłum. J. Kleczyński. Warszawa.

Wells H. G. (1938). Wehikuł czasu. Opowieść fantastyczna. Tłum. F. Werminski, Warszawa.

Wells H. G. (2005). The War of the Worlds. London: Penguin Books.

Well H. G. (1974). Wojna światów. Tłum. H. Józefowicz. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Wells H. G. (1923). Men like Gods: London: Cassell.

Well H. G. (2002). Ludzie jak bogowie. Przeł. J. Sujkowska. Kraków: Zielona Sowa.

Wheen F. (2005). Introduction. W: H. G. Wells, A Modern Utopia. London: Penguin Classics.

Wilde O. (2001). The Soul of Man Under Socialism and Selected Critical Prose, London: Penguin Classics.

Willke H. (2002). Dystopia. Studien zur Krisis des Wissens in der modernen Gesellschaft. Frankfurt/Main: Suhrkamp Verlag.

Witkiewicz S. I. (2010). Pożegnanie jesieni. Warszawa: Wydawnictwo Prószyński i S-ka.

Wojdowski B. (2005). Chleb rzucany umarłym. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.

Zamjatin J. (1989). My. Tłum. A. Pomorski. Warszawa: Wydawnictwo Alfa.

Żuławski J. (1903). Na srebrnym globie. Rękopis z Księżyca. Lwów: Towarzystwo Wydawnicze S. Sadowski.