Kształcenie a kultura. Uwagi na podstawie artykułu Immanuela Kanta „Co to jest Oświecenie"? i Mosesa Mendelssohna "W kwestii: Co znaczy oświecać"?

Abstrakt

Tematem prezentowanego artykułu jest zależność między oświeceniem a kształceniem. Autor rozpatruje go w trzech etapach. W pierwszym jego uwaga koncentruje się na słynnej rozprawie Immanuela Kanta Co to jest Oświecenie? Na jej podstawie wypracowuje szerokie i wąskie rozumienie pojęcia „oświecenie”. W drugim etapie przedmiotem analizy jest esej Mosesa Mendelssohna W kwestii: co znaczy oświecać? Stosunek między oświeceniem a kształceniem jest tu głównym wątkiem rozważań. Na zakończenie, w trzecim etapie dokonano porównania obu stanowisk w odniesieniu do kwestii: jak umożliwić wzajemne oddziaływania między oświeceniem a kształceniem przy zachowaniu ich odmienności i niehierarchiczności.

Bibliografia

Benner D. (2006). Pedagogika ogólna. Tłum. M. Wojdak-Piątkowska. W: B. Śliwerski (red.) Pedagogika. t. 1: Podstawy nauk o wychowaniu (s. 115-194). Gdańsk: GWP.

Benner D. (2008). Bildung und Kultur. Anmerkungen zu Kants „Beantwortung der Frage: Was ist Aufkläung?” und zu Mendelssohns Essay „Über die Frage: was heißt aufklären?”. W: D. Benner, Bildungstheorie und Bildungsforschung. Studien zu alten und neuen Zusammenhängen (s. 116-130). Paderborn: Schöningh.

Biester J.E. (1783). Vorschlag, die Geistlichen nicht mehr bei Vollziehung der Ehen zu bemühen. Berlinische Monatsschrift, 2. Halbjahresband 1783, s. 265-275.

Brüggen F. (2004). Öffentlichkeit. W: Benner D., Oelkers J. (red.) Historisches Wörterbuch der Pädagogik (s. 724-749). Weinheim und München: Beltz.

Göstemeyer K.-F. (1991/1992). Mensch oder Bürger? Bildungstheoretische Überlegungen zu einer Aporie der Moderne im Anschluß an Hobbes, Rousseau und Marx. Münster.

Hamann J.G. (1821). Brief an Christian Jacob Kraus (Königsberg, 18. Dezember 1784). W: J.G. Hemann, Schriften. 7. Theil (s. 187-193). Leipzig: Reimer.

Hennings A. (1977). Brief an Moses Mendelssohn vom 21. Oktober 1784. W: M. Mendelssohn, Gesammelte Schriften. Bd. 13: Briefwechsel III (s. 227-230). Stuttgart: Bad Cannstatt.

Kant I. (1784). Beantwortung der Frage: Was ist Aufklärung? Berlinische Monatsschrift, Dezember 1794, zitiert nach dem Auswahlband mit Beiträgen der „Berlinischen Monatsschrift”, s. 89-96, Verlag Reclam jun., Leipzig. Polskie wydanie: I. Kant (1995). Co to jest Oświecenie? Przeł. A. Landman. W: I. Kant, Przypuszczalny początek ludzkiej historii i inne pisma historiozoficzne (s. 53-60), Toruń: Comer.

Kant I. (1803). Über Pädagogik. D.F.Th. Rink (red.) Königsberg: Friedrich Polskie wydanie: I. Kant (1999). O pedagogice. Tłum. D. Sztobryn. Łódź: Dajas.

Kawanago Y. (b.r.). Kritik und Bewahrung. „Metakritik“ als philosophisch-hermeneu-tische Haltung gegenüber der Tradition.

Knobloch H. (2006). Herr Moses in Berlin. Auf den Spuren eines Menschenfreundes. Berlin: Jaron.

Koch L. (1995). Bildung und Negativität. Grundzüge einer negativen Bildungstheorie. Weinheim: Deutscher Studien Verlag.

Kuliniak R., Małyszek T. (2005-2006). Nota wstępna do rozprawy Mosesa Mendelssohna: Über die Frage: Was heißt aufklären? Principia, t. XLIII-LXIV, s. 221-226.

Mendelssohn M. (1784). Über die Frage: Was heißt aufklären? Berlinische Monatsschrift, September 1784, zitiert nach dem Auswahlband mit Beiträgen der „Berlinischen Monatsschrift”, s. 80-84, Verlag Reclam jun., Leipzig. Polskie wydanie: M. Mendelssohn (2005-2006). W kwestii: Co znaczy oświecać? Przeł. T. Małyszek, R. Kliniak. Principia, t. XLIII-XLIV, s. 227-230.

Mendelssohn M. (1977), Brief an August Hennings vom 27. November 1784. W: M. Mendelssohn, Gesammelte Schriften. Bd. 13: Briefwechsel III (s. 234-237). Stuttgart: Bad Cannstatt.

Rousseau J.-J. (1979). Emile oder Von der Erziehung. Emile und Sophie oder Die Einsamen. Übersetzung A. i D. Leube. München: Winkler Verlag.

Schulte Ch. (2002). Die jüdische Aufklärung. Philosophie, Religion, Geschichte. München: Beck.

Stępkowski D. (2006). Prakseologiczna koncepcja pedagogiki ogólnej Dietricha Bennera. Pedagogika Filozoficzna online, nr 1, s. 59-74.

Stępkowski D. (2007). (R)ewolucja prakseologiczna w myśleniu i działaniu pedagogicznym według Dietricha Bennera. Seminare, t. 24, s. 419-438.

Zöllner J.F. (1783). Ist es rathsam, das Ehebündnis nicht ferner durch die Religion zu sanciren? Berlinische Monatsschrift, 2. Halbjahresband 1783, s. 516-538.