Samowychowanie jako odrodzenie moralne
Rok: 2007
Numer: 1
Strony: 15-34
DOI: 10.34767/PP.2007.01.01
Abstrakt
Przedmiotem analizy jest samowychowanie jako jedno z podstawowych dla współczesnej pedagogiki pojęć ogólnych. W swoich badaniach ukazuję nie tylko jego genezę i znaczenie etymologiczne, ale także związek samowychowania z takimi pojęciami, jak: doskonalenie siebie, asceza, kształcenie siebie, kształtowanie woli i charakteru, samokształcenie, panowanie nad sobą, wychowanie właściwe, kierowanie własnym rozwojem, samorozwój, samosterowanie, samostanowienie, samorealizacja itp. Wiele jest szkół filozoficzno-religijnych, które podkreślały ważność i prymat skierowania przez człowieka uwagi na własne „Ja” czy na doskonalenie własnej psychiki. Przybliżam tu jedynie te koncepcje samowychowania, które stały się niewyczerpanym źródłem dla współczesnej psychologii i pedagogiki, w tym także nurty, które wywodzą się z filozofii hinduskiej i chrześcijańskiej. Zwracam przy tym uwagę na różne praktyki pracy człowieka nad sobą, w tym na dwa przeciwstawne sobie stanowiska teoretyczne, z których jedno traktuje samowychowanie jako perfectio prima, gdy dążenie do doskonałości jest wyłącznym motywem postępowania jednostki i celem samym w sobie, drugie zaś jako perfectio secunda, gdzie zasadniczym dla samowychowania jest wyjście z samego siebie, osiąganie doskonałości niejako per accidens.
Bibliografia
Ciemniewski J. (1926). Poznanie i kształcenie charakteru, wyd. 2. Księgarnia św. Wojciecha: Poznań—Warszawa—Wilno—Lublin.
Dudzikowa M. (1993). Praca młodzieży nad sobą. Z teorii i praktyki. Spółka Wydawnicza TERRA: Warszawa.
Dupreel E. (1969). Traktat o moralności. PWN: Warszawa.
Foerster F. W. (1932). Szkoła i charakter. Zagadnienia moralno-pedagogiczne życia szkolnego. Nakł. Księgarni Wydawniczej L. Igla: Lwów.
Foerster F. W. (1934). Wychowanie i samowychowanie. Zagadnienia wytyczne dla rodziców, nauczycieli, księży i opiekunów młodzieży. Nakł. Księgarni Wydawniczej L. Igla: Lwów.
Folkierska A. (1979). Typy wartości, ich miejsce i funkcjonowanie w kulturze. W: H. Świda (red.), Młodzież a wartości. Warszawa.
Hessen S. (1939). O sprzecznościach i jedności wychowania. Książnica-Atlas: Lwów—Warszawa.
Hessen S. (1931). Podstawy pedagogiki. Nakładem „Naszej Księgarni”, SP. AKC. ZNP: Warszawa.
Hornowska M. (1912). Samowiedza a samowychowanie. Warszawa—Lwów.
Hume B. G. (1983). W poszukiwaniu Boga. IW PAX: Warszawa.
Kamiński A. (1979). Andrzej Małkowski. PAX: Warszawa.
Kasperkiewicz K. M. (1983). U podstaw permanentnej formacji. Problematyka chrześcijańskiej pokory. Wydawnictwo ATK: Warszawa.
Korewa A. (1946). Kształcenie charakteru. Nakładem Księgarni „Postęp”: Wrocław.
Kozielecki J. (1981). Psychologiczna teoria samowiedzy. PWN: Warszawa.
Kratochvil S. (1978). Psychoterapia. Kierunki, metody, badania. PWN: Warszawa.
Kreutz M. (1946). Kształcenie charakteru. Wskazówki praktyczne. NK: Warszawa.
Lutosławski W. (1909). Rozwój potęgi woli przez psychofizyczne ćwiczenia. Gebethner i Wolff: Warszawa.
Łukaszewski W. (1984). Szanse rozwoju osobowości. KiW: Warszawa.
Malczewski J. (1979). Szkolny słownik terminów nauki o języku. Warszawa.
Mazurkiewicz K. (1931). Znaczenie ideałów w samowychowaniu. W: „Szkoła”, z. 4.
Mellibruda J. (1977). Poszukiwanie samego siebie. NK: Warszawa.
Nasiukiewicz K. (1980). Joga. KAW: Warszawa.
Michalska M. (1978). Hatha-joga dla wszystkich. Sport i Turystyka: Warszawa.
Muszyński H. (1974). Ideał i cele wychowania. WSiP: Warszawa.
Okiński W. (1935). Procesy samokształceniowe. Próba ustalenia pojęcia samokształcenia ze stanowiska socjologii. Wydano z Zasiłkiem Funduszu Naukowego Uniwersytetu Poznańskiego: Poznań.
Ossowska M. (1947). Podstawy nauki o moralności. Czytelnik: Warszawa.
Pasek T. (1979). Ogólnoregeneracyjne i ogólnousprawniające ćwiczenia relaksowo-koncentrujące wzorowane na jodze i zen. W: S. Grochmala (red.), Teoria i metodyka ćwiczeń relaksowo-koncentrujących. Warszawa.
Pirożyński M. (1955). Kształcenie charakteru, wyd. 3. Londyn.
Podgórska T. (1983). Przez odrodzenie osobiste do wyzwolenia narodu. Główne założenia wychowawcze i działalność związku Eleusis przed I wojną światową. W: „Znak”, s. 342-343.
Puchalik J. (1936). Zarys ascetyki i ascetyka ogólna. Wydawnictwo Księży Orjonistów: Zduńska Wola.
Sujak E. (1972). Sprawy ludzkie. IW PAX: Kraków.
Swieżawski S. (1983). Święty Tomasz na nowo odczytany. Kraków.
Szyszko-Bohusz A. (1979). Funkcja ćwiczeń odprężających w nowoczesnym procesie kształcenia. Ossolineum: Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk.
Szyszko-Bohusz A. (1978). Joga — indyjski system filozoficzny, leczniczy i pedagogiczny. Ossolineum: Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk.
Ślipko T. (1981). Sens życia — sens dziejów. Refleksja ze stanowiska filozofii i etyki chrześcijańskiej. W: „Studia Filozoficzne”, 4.
Ślipko T. (1984). Zarys etyki ogólnej. Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy: Kraków.
Ślipko T. (1981). Zarys etyki szczegółowej, t. 1. Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy: Kraków.
Ślipko T. (1982). Zarys etyki szczegółowej, t. 2. Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy: Kraków.
Wistuba H. (1981). Człowiek. Kultura. Znaki czasu. Olsztyn.
Witek S. (1983). Chrześcijańska wizja moralności. Księgarnia św. Wojciecha: Poznań.
Wiśniewska-Roszkowska K. (1983). Asceza, moralność, zdrowie. IW PAX: Warszawa.
Wojtyła K. (1983). Elementarz etyczny. Tow. Naukowe KUL: Lublin.
Wojtyła K. (1965). Miłość i odpowiedzialność. Studium etyczne, wyd. 3. Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas”: Londyn.
Zawadzki B. (1970). Wstęp do teorii osobowości. PWN: Warszawa.
Zgierski-Strumiłło T. (1983). Dziennik 1906. W: „Znak”, s. 342-343.