„Świat życia” i „Mała ojczyzna” jako obszary procesów edukacyjnych
Rok: 2020
Numer: 2
Strony: 9-29
DOI: 10.34767/PP.2020.02.01
Abstrakt
Przedmiotem rozważań zawartych w niniejszym opracowaniu są refleksje na temat kontekstów edukacyjnych związanych z kategoriami „świata życia” i „małej ojczyzny”. Zdaniem autora potrzeba refleksji w tym obszarze wynika przede wszystkim z faktu, że odczłowieczanie życia ludzkiego staje się coraz bardziej widoczne w wyniku przemożnego wpływu cywilizacji technologicznej i strukturalnej przemocy. Pewną szansą powrotu do ludzkiej egzystencji lub zatrzymania tych niekorzystnych procesów i zjawisk wychowawczych może być życie w lokalnych społecznościach, które w naturalny sposób dbały o realizację podstawowych wartości, takich jak: pomoc i wsparcie, tolerancja, podmiotowość więzi i komunikacja, troska o słabych i niepełnosprawnych, współpraca, dążenie do poprawy środowiska własnego życia, przestrzeganie zasad demokratycznego uczestnictwa itp. Tak rozumiane procesy wychowawcze w naturalnym środowisku życia są bliskie pedagogice społecznej jako dyscyplinie, której celem jest właśnie aktywizacja naturalnych środowisk wychowawczych poprzez stymulowanie i rozwój istniejących sił społecznych. Zdaniem autora przykładem takiego środowiska edukacyjnego może być społeczność akademicka, zarówno ze względu na statutowe funkcje dydaktyczne, jakie pełnią uczelnie, jak i fakt częstego lokowania go na jasno określonym terenie. Między innymi z tych powodów można analizować środowiska akademickie jako pewien świat życia i małą ojczyznę, której istotą jest świadomość współistnienia, współrozwoju, współpracy, wspólnych działań czy wspólnie rozwiązywanych problemów służących realizacji podstawowych wartości. Czy jednak w obliczu różnych zagrożeń społecznych i cywilizacyjnych można dziś powrócić do koncepcji małej ojczyzny w kampusach akademickich?
Słowa kluczowe
Bibliografia
Czerepaniak-Walczak M. (2006). Pedagogika emancypacyjna. Rozwoj świadomości krytycznej człowieka. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Freire P. (1973). Education for Critical Cosciousness. New York: Seabury Press.
Gawlina Z. (red.) (2001). Kształtowanie postaw czynnych i więzi środowiskowych. Krakow: Uniwersytet Jagielloński.
Habermas J. (1999). Teoria działania komunikacyjnego. T. 1. Przeł. A.M. Kaniowsk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Hajduk E. (2008). Układy społeczne – przestrzenie procesu socjalizacji. Żary: Monogram.
Hurło L., Klus-Stańska D., Łojko M. (red.) (2009). Paradygmaty wspołczesnej dydaktyki. Krakow: Oficyna Wydawnicza IMPULS.
Kawula S. (2004). Człowiek w relacjach socjopedagogicznych. Toruń: Akapit.
Kisiel P. (1994). Ethos uczonych we wspołczesnym życiu naukowym. W: J. Goćkowski, Kisiel (red.), Patologia i terapia życia naukowego. Krakow: Universitas.
Kotusiewicz A.A., Koć-Seniuch G. (2008). Nauczyciel akademicki z refleksji nad własną praktyką edukacyjną. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Kulesza M. (2010). Relacje międzypokoleniowe w szkolnictwie wyższym w świetle badania sondażowego. W: M. Kulesza, M.A. Kafar (red.), W obliczu nowych wyzwań. Dylematy młodej kadry akademickiej. Łodź: Uniwersytet Łodzki.
Kwiatkowska H. (2005). Tożsamość nauczycieli. Między anomią a autonomią. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Lee-Chai A.Y., Bargh J.A. (red.) (2009). Władza. Pokusy i zagrożenia. Przeł. Kacmajor i in. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Łukaszewski W. (1984). Szanse rozwoju osobowości. Warszawa: Książka i Wiedza.
Maszke A.W., Lewicki Cz. (red.) (2005). Wspołpraca i partnerstwo w środowisku lokalnym. Problemy teoretyczno-praktyczne. Rzeszow: Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli.
Mendel M. (red.) (2005). Animacja wspołpracy środowiskowej na wsi. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Modrzewski J. (2008). Socjologia przestrzeni edukacyjnych. W: J. Modrzewski, M.J. Śmiałek, K. Wojnowski (red.), Relacje podmiotow (w) lokalnej przestrzeni edukacyjnej (inspiracje…). Kalisz–Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza.
Olubiński A. (1994). Ericha Fromma koncepcja życia po ludzku. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
Olubiński A. (2001). Siły społeczne jako kluczowa kategoria pedagogiki społecznej. W: S. Kawula (red.), Pedagogika społeczna (s. 163–173). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Olubiński A. (2010a). Rola autorytetu mistrza w edukacji młodych pokoleń. W: E. Kantowicz, B. Chrostowska, M. Ciczkowska-Giedziun (red.), Polska pedagogika społeczna na początku XXI wieku (s. 107–121). Toruń: Akapit.
Olubiński A. (2010b). Edukacja jako sprawowanie władzy. Wychowanie na co Dzień, 4.
Olubiński A. (2018). Aktywność i działanie jako forma edukacji do samorealizacji czy zniewolenia? W świetle założeń edukacji humanistycznej i krytyczno--emancypacyjnej. Krakow: Oficyna Wydawnicza IMPULS.
Piekarski J., Urbaniak-Zając D. (2010). Innowacje w edukacji akademickiej. Łodź: Uniwersytet Łodzki.
Rutkowiak J. (1995). Nauczyciel wobec wyzwań demokracji. W: J. Żebrowski (red.), Edukacja a społeczeństwo obywatelskie. Z teorii i praktyki demokratyzacji polskiej szkoły. Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie.
Sawczuk W. (2009). Etos pedagogow/nauczycieli akademickich – między akademickim sacrum a rynkowym profanum. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Schutz A. (1984). Potoczna i naukowa interpretacja ludzkiego działania. W: E. Mokrzycki (red.), Kryzys i schizma. Antyscjentystyczne tendencje w socjologii wspołczesnej. T. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Skrzypiec R. (red.) (2002). Lokalne uczestnictwo obywatelskie. Raporty z badań 1998–2002. Warszawa: Ośrodek Badania Aktywności Lokalnej przy Stowarzyszeniu „Asocjacje”.
Theiss W. (2006). Edukacja środowiskowa. W: W. Theiss, B. Skrzypczak (red.), Edukacja i animacja społeczna w środowisku lokalnym. Warszawa: Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL.
Theiss W. (red.) (2001). Mała ojczyzna. Kultura, edukacja, rozwoj lokalny. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Vaneigem R. (2004). Rewolucja życia codziennego. Przeł. M. Kwaterko. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.