Symbol jako kategoria dydaktyczna. Hermeneutyczna idea badawcza
Rok: 2020
Numer: 2
Strony: 85-100
DOI: 10.34767/PP.2020.02.06
Abstrakt
Celem artykułu jest ukazanie, że symbol jest ważną kategorią dydaktyczną w zakresie kształcenia humanistycznego. Przedstawiono rekapitulacje dociekań teoretycznych oraz kwestie metodologiczne wraz z wynikami badań. W ramach projektu doktorskiego dokonano rekonstrukcji dwóch dróg nadawania znaczeń: hermeneutyczno-ontologicznej i semiotyczno-komunikacyjnej. Oznacza to przyjęcie dwóch odrębnych konstruktów symbolu. Pierwszy ma wymiar ontologiczny i charakteryzuje się pewnym ograniczeniem. To znaczy symbol jest czymś innym niż znak, posiada wewnętrzne znaczenie (wewnętrzne nadznaczenie, oddziałuje sam z siebie). Drugi ma wymiar komunikacyjny i charakteryzuje się atrybucją znaczeń. Badanie symbolu jako kategorii dydaktycznej było realizowane poprzez aranżowanie indywidualnego i grupowego procesu dydaktycznego. Zdecydowano się na aranżację procesów dydaktycznych w formie częściowo standaryzowanych wywiadów indywidualnych (SSI) oraz zogniskowanych wywiadów grupowych (FGI). Wybór taki jest uzasadniony wyróżnieniem dwóch zasadniczych aspektów rozumienia symbolu, a mianowicie hermeneutyczno-ontologicznego (SSI) oraz semiotyczno-komunikacyjnego (FGI). Zabieg taki pozwolił na analizowanie procesu interpretacji w odmiennych aranżacjach dydaktycznych. Wyznaczono możliwość przejścia od badań hermeneutycznych w rozumieniu nauk humanistycznych do badań o charakterze empirycznym.
Słowa kluczowe
Bibliografia
Biehl P., Baudler G. (red.) (1980). Erfahrung – Symbol – Glaube. Grundwagen der Religionsunterrichts. Frankfurt/Main: Haag und Herchen Verlag GmbH.
Biehl P. (1999). Festsymbole. Zum Beispiel: Ostern. Kreative Wahrnehmung als Ort der Symboldidaktik. Neukirchen-Vluyn: Neukirchener Verlag.
Biehl P. (2002). Symbole geben zu lernen. Einfuhrung in die Symboldidaktik anhand der Symbole Hand, Haus und Weg. Neukirchen-Vluyn: Neukirchener-Verlag.
Bronk A. (1988). Rozumienie, Dzieje, Język. Filozoficzna hermeneutyka H.-G. Gadamera. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Folkierska A. (1990). Pytanie o pedagogikę. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Haan de G., Rulcker T. (red.) (2002). Hermeneutik und Geisteswissenschaftliche Padagogik. Frankfurt am Main: Europaischer Verlag der Wissenschaften.
Halbfas H. (1982). Das dritte Auge, Religionsdidaktische Anstose. Dusseldorf: Patmos Verlag.
Halbfas H. (2011). Das dritte Auge, Religionsdidaktische Anstose. Munchen: Patmos Verlag.
Meyer-Blanck M. (2002). Vom Symbol zum Zeichen. Symboldidaktik und Semiotik. Rheinbach: CMZ Verlag.
Milerski B. (2011a). Kształcenie humanistyczne jako pochwała wieloznaczności świata. Ruch Pedagogiczny, 5–6, 5–14.
Milerski B. (2011b). Hermeneutyka pedagogiczna. Perspektywy pedagogiki religii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe ChAT.
Milerski B. (2015). Intersubiektywność w pedagogice hermeneutycznej. Od badań filozoficznych do realistycznego zwrotu. Kwartalnik Pedagogiczny, 2, 56–74.
Milerski B., Karwowski M. (red.) (2016). Racjonalność procesu kształcenia. Teoria i badania, t. 2. Krakow: Oficyna Wydawnicza IMPULS.
Milerski B. (2019). Symboldidaktik in empirischer Perspektive. W: D. Bauer, T. Klie, M. Kumlehn, A. Obermann (red.), Von semiotischen Buhnen und religioser Vergewisserung. Religiose Kommunikation und ihre Wahrheitsbedingungen in (praktisch-)theologischer Perspektive. Festschrift fur Michael Meyer-Blanck. Berlin-Boston: Walter de Gruyter.
Przanowska M. (2015). Pytanie o sens (w) edukacji. Grondinowska semantyka sensu i jej pedagogiczne egzemplifikacje a antyredukcjonizm hermeneutyki kształcenia. Kwartalnik Pedagogiczny, 2, 30–55.
Ratajczak-Parzyńska D. (2014). Hermeneutyczno-pedagogiczny kontekst dydaktyki symbolu. Kultura i Wychowanie, 7(1), 186–195.
Ratajczak-Parzyńska D. (2019). Symbol jako kategoria dydaktyczna. Aplikacja filozoficznej teorii symbolu w kształceniu humanistycznym. Niepublikowana rozprawa doktorska. Warszawa: Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.
Ricoeur P. (2002). Symbolika zła. Przeł. S. Cichowicz, M. Ochab. Warszawa: Wydawnictwo Ediciones Altaya Polska & De Agostini Polska & Instytut Wydawniczy PAX.
Ricoeur P. (2003). Egzystencja i hermeneutyka. Przeł. S. Cichowicz. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Rogowski C. (1999). Hermeneutyczno-dydaktyczny wymiar symbolu i implikacje pedagogiczn oreligijne. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Tillich P. (1970). Offenbarung und Glaube. Schriften zur Theologie II. Gesammelte Werke Band VIII. Stuttgart: Evangelisches Verlagswerk.
Tillich P. (1987). Dynamika wiary. Przeł. A. Szostkiewicz. Poznań: Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanow.
Tillich P. (1994). Pytanie o Nieuwarunkowane. Pisma z filozofii religii. Przeł. J. Zychowicz. Krakow: Wydawnictwo Znak.
Urbaniak-Zając D. (2003). Obiektywna hermeneutyka jako metoda rekonstrukcyjnych badań empirycznych. W: D. Urbaniak-Zając, J. Piekarski (red.), Jakościowe orientacje w badaniach pedagogicznych. Studia i materiały. Łodź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łodzkiego.
Urbaniak-Zając D. (2010). O obiektywnej hermeneutyce jako metodzie interpretacji danych empirycznych. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 1(49), 7–18.
Urbaniak-Zając D., Kos E. (red.) (2013). Badania jakościowe w pedagogice. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wernet A. (2006). Hermeneutik – Kasuistik – Fallverstehen. Stuttgart: Verlag W. Kohlhammer. Wernet A. (2009). Einfuhrung in die Interpretationstechniken der Objektiven Hermeneutik. Wiesbaden: VS Verlag fur Sozialwissenschaften.
Wunenburger J.-J. (2011). Filozofia obrazow. Przeł. T. Strożyński. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/obraz terytoria.