Kształtowanie moralności w warunkach szkolnych – Herbart i poza nim
Rok: 2021
Numer: 1
Strony: 42-58
DOI: 10.34767/PP.2021.01.02
Abstrakt
Od czasów starożytnych w kulturze europejskiej kształtowanie moralności należało do priorytetowych zadań edukacji szkolnej. W ostatnich dziesięcioleciach realizacja tego zadania zaczęła przybierać postać coraz bardziej zinstytucjonalizowaną – szkolnych lekcji etyki. Jak do tej pory brakuje zgody co do celów i metod uczenia moralności w warunkach szkolnych. Nie wiadomo również, czy owe lekcje wyręczają inne przedmioty szkolne z ich odpowiedzialności za sferę moralną uczniów. Prezentowany artykuł składa się z trzech części. W pierwszej zostanie zrekonstruowana koncepcja nauczania wychowującego, która stanowi centralny i najbardziej znany składnik teorii pedagogicznej Herbarta. Druga część zawiera prezentację koncepcji doradztwa pedagogicznego, której zadaniem według Herbarta jest rozwijanie u wychowanka/ucznia umiejętności sądzenia i działania moralnego. W trzeciej i ostatniej części uwaga autora skupia się na wypracowanym na fundamencie teorii Herbarta modelu kompetencji moralno-etycznej. Model ten umożliwia ustalenie odpowiedzialności lekcji etyki i innych przedmiotów szkolnych w zakresie kształtowania moralności.
Słowa kluczowe
Bibliografia
Anhalt E., Rucker Th. (2016). ETiK-International-Bern: Ethisch-moralische Kompetenzen von Schülerinnen und Schülern in einem Kanton, in dem Ethik wie Religion kein als Unterrichtsfach etablierter Lernbereich ist. W: D. Benner, R. Nikolova (red.), Ethisch-moralische Kompetenz als Teil öffentlicher Bildung. Paderborn: Schöningh Verlag.
Benner D. (1993). Die Pädagogik Herbarts. Eine problemgeschichtliche Einführung in die Systematik neuzeitlicher Pädagogik. Weinheim–München: Juventa Verlag.
Benner D. (2008). Nieprzemijające znaczenie Herbartowskiej koncepcji nauczania wychowującego. Horyzonty Wychowania, 13(1), 129–144.
Benner D. (2015). Pedagogika ogólna. Wprowadzenie do myślenia i działania pedagogicznego w ujęciu systematycznym i historyczno-problemowym. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Benner D. (2017). John Dewey. A modern thinker: On Education (as Bildung and Erziehung) and Democracy (as a political system and a mode of associated living), W: L.J. Waks, A.R. English (red.), John Dewey’s Democracy and Education. A Centennial Handbook. Cambridge: University Press.
Benner D. (2018). Pedagogika ogólna a pedagogika specjalna. Rozważania na temat związku między inkluzją i ekskluzją z perspektywy trzech przyczyn procesów wychowania i kształcenia. W: J. Gołkowska, K. Sipowicz, I. PatejukMazurek (red.), Tradycja i współczesność pedagogiki specjalnej w tworzeniu społeczeństwa dla wszystkich. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Benner D., Ivanov S., Nikolova R. (2016). Die Anforderungsniveaus der ethischmoralischen Teilkompetenzen. W: D. Benner, R. Nikolova (red.), Ethischmoralische Kompetenz als Teil öffentlicher Bildung. Paderborn: Schöningh Verlag.
Benner D., Kemper H. (2003). Theorie und Geschichte der Reformpädagogik, cz. 1. Die pädagogische Bewegung von der Aufklärung bis zum Neuhumanismus. Weinheim–Basel: Beltz Verlag.
Benner D., Nikolova R. (2016a). Stan umiędzynarodowienia badania ETiK i jego koncepcja teoretyczno-empiryczna. Forum Pedagogiczne, 2/1(6), 19–35.
Benner D., Nikolova R. (2016b). Der Berliner Ansatz zur Konstruktion und Erhebung ethisch-moralischer Kompetenzniveaus im öffentlichen Erziehungsund Bildungssystem. W: D. Benner, R. Nikolova (red.), Ethisch-moralische Kompetenz als Teil öffentlicher Bildung. Paderborn: Schöningh Verlag.
Benner D., Stępkowski D. (2011). Dzieciństwo – młodość – demokracja. Kontyngencja, zanik i normalizacja fenomenu młodzieży w społeczeństwach nowoczesnych. Studia z Teorii Wychowania, 2(3), 126–142.
Benner D., Stępkowski D., von Oettingen A., Peng Zh. (2018). Kształcenie – moralność – demokracja. Teorie i koncepcje wychowania i kształcenia moralno-etycznego i ich związki z etyką i polityką. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
English A.R. (2013). Discontinuity in learning. Dewey, Herbart, and Education as Transformation. Cambridge: University Press.
English A.R. (2016). Doświadczenia nieciągłości jako sposoby refleksyjnego obchodzenia się z dylematami moralnymi. Studium jakościowe w ramach badania ETiK-International Edynburg. Forum Pedagogiczne, 2/1(6), 71–94.
Fijałkowski A. (2008). Głos w sprawie nauczania wychowującego. W: D. Stępkowski, Inspiracje Herbartowskie współczesnej pedagogiki (głosy uczestników dyskusji panelowej). Seminare. Poszukiwania Naukowe, 25, 395.
Herbart J.F. (2007). Pedagogika ogólna wywiedziona z celu wychowania. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Ivanov S. (2016). Wstępna międzynarodowa walidacja Testu Kompetencji Moralno-Etycznej Piętnastolatków. Forum Pedagogiczne, 2/1(6), 117–125.
Kamińska W. (2014). Metodologiczna konstrukcja dziedziny dydaktyki etyki. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Kot S. (2010). Historia wychowania, t. 1. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Marrou H.-I. (1969). Historia wychowania w starożytności. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Masschelein J., Simons M. (2013). In Defence of the School. A Public Issue. Leuven: E-ducation, Culture & Society Publishers.
Nawroczyński B. (1967). Wstęp. Życie i dzieło filozofa i pedagoga. W: J.F. Herbart, Pisma pedagogiczne. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN.
Peng T. (2018). Ethisch-moralische Kompetenzmessungen in China. Eine vergleichende Studie im Rahmen des Projekts ETiK-International-Shanghai. Münster: LIT Verlag.
Peng Zh., Peng T. (2016). ETiK-International Szanghaj. Zamierzenie badawcze i raport z konstruowania zadań dostosowanych do kontekstu chińskiego. Forum Pedagogiczne, 2/1(6), 95–116.
Ritzer G., Breinbauer I.M., Schluss H., Krobath Th. (2016). ETiK-Internatnional Wiedeń. Problemy badawcze, przeprowadzone badanie i analiza wyników. Forum Pedagogiczne, 2/1(6), 57–70.
Rynio A. (1996). Szkoła w wychowaniu moralnym. Rocznki Nauk Społecznych, 24(2), 91–106.
Stępkowski D. (2007). Karać czy kierować? W sprawie herbartowskiej kategorii „Zucht”. Horyzonty Wychowania, 12, 81–94.
Stępkowski D. (2018a). Nauczanie wychowujące – dialogiczna rama dla praktyki edukacyjnej i myślenia ogólnopedagogicznego. Studia z Teorii Wychowania, 2(23), 79–100.
Stępkowski D. (2018b). Kształcenie ogólne – wizja pedagogiczna czy utopia? W sprawie translokacji teorii kształcenia ogólnego w powojennym dyskursie pedagogicznym w Polsce. Polska Myśl Pedagogiczna, 4, 31–58.
Stępkowski D., Ivanov S., Ksionek A. (2016). ETiK-International Warszawa. Historia badania, problem badawcze i analiza wyników. Forum Pedagogiczne, 2/1(6), 37–56.
Żuk G. (2016). Edukacja aksjologiczna. Zarys problematyki. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.