Działalność lekarek i pedagożek w Królestwie Polskim na początku XX wieku na rzecz popularyzacji wiedzy o nowoczesnym macierzyństwie
Rok: 2021
Numer: 1
Strony: 110-124
DOI: 10.34767/PP.2021.01.06
Abstrakt
Celem artykułu jest syntetyzujące omówienie przemian ideału macierzyństwa na początku XX wieku, w warunkach przeobrażeń życia społecznego na ziemiach polskich u progu nowoczesności. Przedmiotem analizy są działania kobiet – ekspertek w zakresie pedagogiki i medycyny na rzecz upowszechniania wśród matek zaleceń nauki, mających służyć unowocześnieniu praktyk macierzyńskich. Zastosowano metody badań historyczno-pedagogicznych, w tym metodę filologiczną, służącą analizie tekstów źródeł historycznych. W wyniku analizy określono formy i treści przedsięwzięć edukacyjnych. Ustalono, że najważniejszą rolę odgrywały odczyty, wykłady, prelekcje, publikacje w postaci poradników i artykułów w prasie społeczno-kulturalnej i kobiecej, działania edukacyjne realizowane przez lekarki w instytucjach opiekuńczych.
Słowa kluczowe
Bibliografia
Biehler M. (1914a). Hygiena dziecka. Warszawa: Gebethner i Wolff.
Biehler M. (1914b). O wychowaniu fizycznym dzieci: (kąpiele słoneczno-powietrzne, sporty). Dziecko, 6, 361–363; 7, 417–421; 8–9, 484–490.
Bołdyrew A. (2016). Społeczeństwo Królestwa Polskiego wobec patologii społecznych w latach 1864–1914. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Bołdyrew A. (2017). Rola poradników lekarzy i higienistów w upowszechnianiu wiedzy o zdrowiu matki i dziecka na ziemiach polskich w XIX i na początku XX w. W: A. Magowska, K. Pękacka-Falkowska (red.), Wybrane problemy historii medycyny: pięć perspektyw. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego.
Bołdyrew A. (2019). Nowoczesność, edukacja, młode pokolenie w perspektywie badań historyczno-pedagogicznych. Wychowanie w Rodzinie, 2, 65–79.
Budzińska-Tylicka J. (1909). Hygiena kobiety i kwestie społeczne z nią związane. Warszawa: Towarzystwo Akc. S. Orgelbranda Synów.
Budzińska-Tylicka J. (1910a). O konieczności reformowania fizycznego wychowania dziewcząt. Ster, 1, 10–12.
Budzińska-Tylicka J. (1910b). Zadania kobiety w higienie życia codziennego. Bluszcz, 9, 96–97; 10, 105–106.
Budzińska-Tylicka J. (1911). Macierzyństwo wobec równouprawnienia kobiety. Ster, 7, 235–238.
Budzińska-Tylicka J. (1912). Z higieny małżeństwa. Ster, 9, 2–3.
Budzińska-Tylicka J. (1913). Hodowanie zdrowych dzieci. Dziecko, 2, 87–90.
Dormus K. (2015). U progu społecznej dyskusji o macierzyństwie świadomym na ziemiach polskich przełomu XIX i XX wieku. Wychowanie w Rodzinie, 12, 255–270.
Falkowska J. (2019). Wizja szkoły, nauczyciela i wychowania w propozycjach reform oświatowych Izabeli Moszczeńskiej (1864–1941). W: W. Szulakiewicz, D. Grabowska-Pieńkosz, J. Falkowska, Z myślą o Niepodległej. Polska myśl pedagogiczna przełomu XIX i XX wieku i okresu międzywojennego. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Gawin M. (2015). Spór o równouprawnienie kobiet (1864–1919). Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
Gromkowska-Melosik A. (2013). Kobieta epoki wiktoriańskiej. Tożsamość, ciało i medykalizacja. Kraków: Oficyna Wydawnicza IMPULS.
Grudzińska A. (1914). O powołaniu kobiety. W: A. Szyc (red.), Dziewczę polskie: książka zbiorowa dla dorastających panien. Warszawa – Lwów: E. Wende i Spółka.
Hryciuk R.E., Korolczuk E. (2014). Macierzyństwo. W: M. Rudaś-Grodzka, K. Nadana-Sokołowska, A. Mrozik i in. (red.), Encyklopedia gender. Płeć w kulturze. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
Jakubiak K., Nawrot-Borowska M. (2018). Idee i postulaty wychowania rodzinnego oraz edukacji domowej w świetle polskiego piśmiennictwa pedagogicznego od końca XVIII do początku XX wieku. Kultura – Przemiany – Edukacja, 6, 22–45.
Kałwa D. (2001). Kobieta aktywna w Polsce międzywojennej. Dylematy środowisk kobiecych. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Jagiellonica”.
Kuźma-Markowska S. (2018). Dziecko, rodzina i płeć w amerykańskich inicjatywach humanitarnych i filantropijnych w II Rzeczypospolitej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Michalski G. (2017). The Circumstances of the Origin and the First Years of My Little Newspaper (1902–1905) [Okoliczności powstania i pierwsze lata Mojego Pisemka (1902–1905)]. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 4, 11–26.
Michalski S. (1968). Działalność pedagogiczna Anieli Szycówny. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Moszczeńska I. (1898). Niedole dziecięce. Goniec Łódzki, 222, 1; 223, 1.
Moszczeńska I. (1904a). Co każda matka swojej dorastającej córce powiedzieć powinna. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta.
Moszczeńska I. (1904b). Czego nie wiemy o naszych synach. Fakta i cyfry dla użytku rodziców. Warszawa: K. Kowalewski.
Moszczeńska I. (1904c). Jak rozmawiać z dziećmi o kwestyach drażliwych: wskazówki dla matek. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta.
Moszczeńska I. (1907). Zasady wychowania. Warszawa: Księgarnia Naukowa.
Moszczeńska I. (1912). Zdradne sieci. Przestroga dla dziewcząt. Warszawa: C. Walewska.
Nawrot-Borowska M. (2016). „Grzech tajemny”. Problematyka seksualności dzieci w świetle poradników z II połowy XIX i początku XX wieku. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 1, 79–100.
Szczawińska W. (1918). Higiena społeczna w życiu matki i dziecka. W: J. Budzińska-Tylicka (red.), Pamiętnik Zjazdu Kobiet Polskich w Warszawie w roku 1917. Warszawa: Drukarnia „Głosu Narodu”.
Szyc A. (1904). Udział kobiet w wychowaniu fizycznym i konieczność przygotowania się do tej roli. Zdrowie, 9, 719–736.
Szycówna A. (1908). Kobieta w pedagogice: matka. Warszawa: Gebethner i Wolff.
Tomaszewicz-Dobrska A. (1912). Sprawozdanie z działalności Przytułku Położniczego 2-go za cały okres jego istnienia od 17 listopada 1882 r. do 1 lipca 1911 r. Warszawa: K. Kowalewski.
Zasztowt L. (1989). Popularyzacja nauki w Królestwie Polskim 1864–1905. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich.