Makrosystemowe i indywidualne źródła kształtujące kulturę. Refleksje nad problemem i ich implikacje pedagogiczne

Autor: Sylwia Jaronowska
Rok: 2022
Numer: 1
Strony: 46-61
DOI: 10.34767/PP.2022.01.03

Abstrakt

W prezentowanym tekście dokonano analizy i pedagogicznej interpretacji dwóch wymiarów ujęcia źródeł kulturotwórczych: makrosystemowego i indywidualnego. W pierwszym wymiarze mieszczą się procesy i zjawiska destabilizujące życie społeczno-kulturowe. To ujęcie źródeł kulturotwórczych można odnaleźć w niektórych wątkach refleksji Andrzeja Wiercińskiego, Rogera Caillois, Mieczysława Porębskiego, Victora Turnera oraz Józefa Kozieleckiego. Ucieleśnieniem źródeł kulturotwórczych w wymiarze indywidualnym jest jednostka i jej potencjał do realizowania się w roli twórcy kultury. Do tego ujęcia źródeł kulturotwórczych nawiązywali, wskazując niektóre cechy potencjalnych twórców kultury, przedstawiciele polskiej pedagogiki kultury: Zygmunt Mysłakowski, Bogdan Suchodolski, Florian Znaniecki oraz dwaj autorzy: Tadeusz Paleczny i Piotr Koprowski, którzy w swoich tekstach przedstawili bardziej szczegółowy opis cech jednostki predysponowanej do tego, by być twórcą kultury. W próbie pedagogicznej interpretacji obydwu ujęć źródeł kulturotwórczych uzasadniono sens jej powiązania z pewnymi aspektami egzystencjalnego ukierunkowania edukacji wzmacniającej rolę samowychowania w pokonywaniu drogi do twórczego uczestnictwa w kulturze.

Słowa kluczowe

Bibliografia

Caillois R. (1995). Człowiek i sacrum. Przeł. A. Tatarkiewicz i E. Burska. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen.

Gara J. (2021). Istnienie i wychowanie. Egzystencjalne inspiracje myślenia i działania pedagogicznego. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.

Gennep van A. (2006). Obrzędy przejścia. Systematyczne studium ceremonii. Przeł. B. Biały. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Heroic Imagination Project | Agnieszka Wilczyńska | TEDxKazimierz. Zaczerpnięte 19 września 2022. Strona internetowa https://www.youtube.com/watch?v=SOS0HK0JYw0

Janicka K. (1969). Światopogląd surrealizmu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Jaronowska S. (2021). Doświadczanie piękna w kontaktach ze sztuką i jego implikacje pedagogiczne. W: M. Szajda i A. Pawłowska (red.), Człowiek w przestrzeni sztuki. Wokół piękna (s. 127–141). Szczecin: Wydawnictwo Akademii Sztuki.

Jaskulska S. (2013). Rytuał przejścia jako kategoria analityczna. Przyczynek do dyskusji nad badaniem rytualnego oblicza rzeczywistości szkolnej. Studia Edukacyjne, 26, 80–97.

Joniec-Bubula K. (2000). Rola rytuałów przejścia w tworzeniu się tożsamości w okresie dorastania. W: A. Gałkowa (red.), Tożsamość człowieka. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kamińska A. (2021). Kotański. Bóg Ojciec Kontrontacja. Opowieść o legendarnym twórcy Monaru. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Koprowski P. (2015). Odrzucenie społeczne a kształtowanie niepokornej kompetencji kulturowej. W: S. Jaronowska (red.), Człowiek w sytuacji granicznej. Filozoficzne, kulturowe i historyczne wymiary refleksji i jej implikacje pedagogiczne (s. 381–387). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – PIB, Akademia Pedagogiki Specjalnej.

Kozielecki J. (2001). Psychotransgresjonizm. Nowy kierunek psychologii. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.

Kozielecki J. (2004). Społeczeństwo transgresyjne, szansa i ryzyko. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.

Kozielecki J. (1997). Transgresja i kultura. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.

Kracauer S. (2009). Od Caligariego do Hitlera. Z psychologii filmu niemieckiego. Przeł. E. Skrzywanowa i W. Wertenstein. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria. Lipska A. i Zagórska W. (2011). „Stająca się dorosłość” w ujęciu Jeffreya J. Arnetta jako rozbudowana faza liminalna rytuału przejścia. Psychologia Rozwojowa, 16(1), 9–21.

Mazurkiewicz M. (2011). Istota rytuału. Respectus Philologicus, 25, 40–51.

Mysłakowski Z. (1938). Totalizm czy kultura. Kraków: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”.

Paleczny T. (1998). Bunt nadnormalnych. Kraków: Universitas.

Płażewski J. (1977). Historia filmu dla każdego. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i filmowe.

Projekt Bohaterskiej Wyobraźni – Antyradio 19.12.2015. Zaczerpnięte 19 września 2022. Strona internetowa https://www.youtube.com/watch?v=ExUJWFqroBc

Radomski M. (2017). Wizualna filozofia. Doświadczenie liminalne w „Szalonym Piotrusiu” Godarda. Społeczeństwo. Edukacja. Język, 6, 99–107.

Richard L. (1996). Encyklopedia Ekspresjonizmu. Przeł. D. Górna. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Wydawnictwo Naukowe PWN.

Suchodolski B. (1937). Polityka kulturalno-oświatowa w Polsce współczesnej. Warszawa: Nasza Księgarnia.

Śliwerski B. (2007). Samowychowanie jako odrodzenie moralne. Przegląd Pedagogiczny, 1(18), 15–34.

Śliwerski B. (2011). Podstawowe prawidłowości pedagogiki. Podręcznik akademicki. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.

Turner V. (2010). Proces rytualny. Struktura i antystruktura. Przeł. E. Dżurak. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

UAMówi #3 – prof. Waldemar Kuligowski. Zaczerpnięte 19 czerwca 2022. Strona internetowa https://www.youtube.com/watch?v=FfHx5eUg-6k

Zara Ch. (2015). Artyści udręczeni. Przeł. J. Bartoszewicz. Warszawa: Burda Publishing Polska.

Zimbardo Ph. (2012). Efekt Lucyfera. Przeł. A. Cybulko, J. Kowalczewska, J. Radzicki i M. Zieliński. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Znaniecki F. (2001). Ludzie teraźniejsi a cywilizacja przyszłości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Znaniecki F. (1991). Pisma filozoficzne. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.