Esej i narracja eseistyczna – próba rozpoznania istoty gatunku i możliwości jego uobecnienia w pedagogice
Rok: 2023
Numer: 2
Strony: 97-113
DOI: 10.34767/PP.2023.02.05
Abstrakt
Artykuł ma charakter metatekstowego, analityczno-przeglądowego opracowania poświęconego esejowi jako autonomicznemu gatunkowi pisarstwa akademickiego. Celem tekstu jest zestawienie wyznaczników gatunkowych eseju i pokazanie możliwości wykorzystania jego elementów w kształceniu akademickim na kierunkach pedagogicznych. Chociaż esej jest sposobem wypowiadania się ściśle związanym z subiektywnością ludzkiego indywiduum, to jednak nie zwalnia autora z obowiązku komunikatywności. W pierwszej kolejności źródłem wiedzy o gatunku i jego wyznacznikach są głosy literaturoznawców – Jana Tomkowskiego i Tadeusza Sławka. Narracja eseistyczna nie jest obca pedagogom, dlatego następnie oddaję im głos, a na koniec spoglądam z perspektywy studenta, albowiem w dydaktyce akademickiej esej pełni funkcję zarówno tekstu użytkowego pisanego na potrzeby konkretnego przedmiotu, tutorialu, jak i w celach samopoznania, uruchomienia autorefleksji.
Słowa kluczowe
Bibliografia
Bielik-Robson A. (2020). Esej czyli klęska urodzaju. W: M. Jakubowiak i S. Kloska (red.), Prognoza niepogody: Literatura polska w XXI wieku. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Boyd A., Gorham J.J., Justice J.E. i Anderson J.L. (2013). Examining the Apprenticeship of Observation with Preservice Teachers: The Practice of Blogging to Facilitate Autobiographical Reflection and Critique. Teacher Education Quarterly, 40(3), 27–50.
Brach-Czaina J. (2023). Rzeczywistość komponowana. Warszawa: Wydawnictwo Dowody.
Cameron J. (2021). Droga artysty: jak wyzwolić w sobie twórcę. Tłum. P. Listwan. Warszawa: Szafa.
Cobel-Tokarska M., Pokrzywka A. i Prokopczuk M. (red.) (2017). Miasto na dyplomach: szkoła profesor Elżbiety Tarkowskiej. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Dróżka W. (2021). Biograficzno-pokoleniowe rysy w narracjach nauczycieli na tle przemian w minionym trzydziestoleciu. Kwartalnik Pedagogiczny, 66(2), 16–38.
Duda M., Galant A., Iwasiów I. i in. (2022). Nie-pokoje twórcze. Antologia tekstów studentek i studentów studiów pisarskich US. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Gadamer H.-G. (1993). Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej. Tłum. B. Baran. Kraków: Inter Esse.
Gara J. (2018). „Casus” dwupodmiotowości myślenia i działania pedagogicznego. W: J. Głodkowska, K. Sipowicz i I. Patejuk-Mazurek (red.), Tradycja i współczesność pedagogiki specjalnej w tworzeniu społeczeństwa dla wszystkich: W 95-lecie Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej (s. 423–441).Warszawa: Wydawnictwo APS.
Głowiński M. (2000). Gombrowiczowska diatryba. Pamiętnik Literacki, 4, 63–81. Jaworska-Witkowska M. (2009). Ku kulturowej koncepcji pedagogiki: fragmenty i ogarnięcie. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”
Kaliszewska M. (2009). Esej pedagogiczny w kształceniu akademickim: teoria, praktyka i ocenianie. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego.
Kaliszewska M. (2010). Bogacenie warsztatu pedagoga o esej. Studia Pedagogiczne, 19, 123–144.
Kania A. (2021). Autobiograficzna narracja o edukacji, czyli jak zdefiniować siebie i zostać refleksyjnym nauczycielem. W: A. Janus-Sitarz (red.), Personalizacja w akademickiej i szkolnej dydaktyce polonistycznej (s. 39–63). Kraków: TAiWPN Universitas.
Karpińska-Musiał B. (red.) (2016). Studenckim piórem w tutorskim kałamarzu: Tutoring akademicki w Uniwersytecie Gdańskim. Kraków: Wydawnictwo Libron – Filip Lohner.
Kędzierska H. (2018). Opowiadanie o doświadczeniach z własnej praktyki jako metoda wspomagania rozwoju profesjonalnego nauczycieli. W: B. Niemierko i M.K. Szmigiel (red.), Wspomaganie rozwoju kompetencji diagnostycznych nauczycieli: XXIV Krajowa Konferencja Diagnostyki Edukacyjnej Kato[1]wice, 27–29 września 2018 r. (s. 143–151). Kraków: Grupa Tomami.
Lis R. (2017). Esej i kwanty. Dwutygodnik, 224.
Łukasik J.M. (2016). Codzienność w narracjach nauczycielek w okresie wczesnej dorosłości. T. 1. Kraków: Wydawnictwo WAM, Akademia Ignatianum.
Markowski M.P. (2001). Występek: eseje o pisaniu i czytaniu. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Markowski M.P. (2010). Od siebie: o pisaniu i czytaniu. Tygodnik Powszechny, 44, 13–14.
Miłosz Cz. (1961). Proza. Kultura, 11(169), 41–44.
Miłosz Cz. (1977). Ziemia Urlo. Paryż: Instytut Literacki.
Miłosz Cz. (1998). Ogród nauk. Kraków: Znak.
Nowacki D. (2021). Nasi instruktorzy: uwagi o autorach i wydawcach poradników twórczego pisania. Autobiografia. Literatura. Kultura. Media, 2(17), 147–157.
Ochwat M. (2018). Społeczna odpowiedzialność edukacji polonistycznej. W: E. Jaskółowa i M. Wójcik-Dudek (red.), Język, lektura, interpretacja w dydaktyce szkolnej (s. 43–56). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Przanowska M. (2015). Przekładanie, czytanie, wychowanie: Perspektywa hermeneutyczna. Sendyka R. (2006). Nowoczesny esej. Studium historycznej świadomości gatunku. Kraków: Universitas.
Siwicki M. (2021). Nowe podwórka współczesnego dzieciństwa. Warszawa: Wydawnictwo APS.
Skrendo A. (2003). Recenzja: A. Zawadzki, Nowoczesna eseistyka filozoficzna w piśmiennictwie polskim pierwszej połowy XX wieku. Pamiętnik Literacki, 3, 236–242.
Sławek T. (2002). Antygona w świecie korporacji: rozważania o uniwersytecie i czasach obecnych. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Sławek T. (2019). Esej. W: Z. Kadłubek, B. Mytych-Forajter i A. Nawarecki (red.), Ilustrowany słownik terminów literackich: historia, anegdota, etymologia (s. 168–171). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Szefer J.M (2019). Pedagogika czytania jako rezydualny projekt kulturowy, społeczny i psychorozwojowy. Niepublikowana rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem promotora: dr hab. Moniki Jaworskiej-Witkowskiej, Akademia Ignatianum.
Świetlikowska J. (2011). Dobry tekst naukowy. Studia z Teorii Wychowania, 2(1), 172–193.
Tomkowski J. (2017). Polski esej literacki: Antologia. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Witkowski L. (2011). Czytanie jako gruntowanie bycia w kulturze. W: M. Jaworska-Witkowska i M. Natanek (red.), Kolaż w myśleniu pedagogicznym. Inkantacje studenckie (s. 40–56). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Witkowski L. (2018). Humanistyka stosowana: wirtuozeria, pasje, inicjacje: profesje społeczne versus ekologia kultury. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Zbróg Z. (2017). Podmiot – w – procesie: Poststrukturalistyczna analiza wspomnień w grupach studenckich metodą zbiorowego pisania biografii. Kwartalnik Pedagogiczny, 62(2), 56–72, Kwartalnik Pedagogiczny, 1(235), 27–51.