Nawyki i skutki stresu nauczycieli w placówkach specjalnych i ogólnodostępnych w czasie pandemii
Rok: 2023
Numer: 2
Strony: 155-168
DOI: 10.34767/PP.2023.02.08
Abstrakt
Zawód nauczyciela i pedagoga specjalnego jest obarczony szczególnym ryzykiem wypalenia zawodowego wynikającego z doświadczania przewlekłego stresu. Artykuł składa się z części teoretycznej, zawierającej przegląd literatury na temat stresu w zawodzie nauczyciela oraz nawyków zdrowotnych oraz części empirycznej. Rozważania kończy dyskusja wyników oraz propozycje oddziaływań mających na celu profilaktykę wypalenia zawodowego w zawodzie pedagoga specjalnego. Celem prowadzonych badań było określenie nawyków i skutków stresu w życiu pedagogów specjalnych oraz ich porównanie w grupie nauczycieli zatrudnionych w szkole ogólnodostępnej. Badania były prowadzone w czasie pandemii w grupie 54 pedagogów specjalnych oraz 30 nauczycielek przedmiotowych w szkole ogólnodostępnej. Ze względu na sfeminizowanie zawodu nauczyciela, w badaniach wzięły udział wyłącznie kobiety. W badaniach wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego. Z przeprowadzonej eksploracji wynika, że większość badanych jest narażona na stres w pracy, skutkujący objawami somatycznymi.
Słowa kluczowe
Bibliografia
Duda-Zalewska A. (2012). Zachowania zdrowotne nauczycieli a staż pracy w zawodzie. Hygeia Public Health, 47(2), 183–187.
Fengler J. (2000). Pomaganie męczy. Wypalenie zawodowe. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Grzegorzewska M.K. (2006). Stres w zawodzie nauczyciela. Specyfika, następstwa, warunki. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Grzegorzewska M.K. (2019). Uwarunkowania poczucia zdrowia, stresu i wypalenia zawodowego a praktyczne wykorzystane teorii zachowania zasobów autorstwa Stevena E. Hobfolla. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Karabanowicz E. (2014). Radzenie sobie ze stresem i obciążeniem psychicznym nauczycieli szkół specjalnych i ogólnodostępnych. Niepełnosprawność, 16, 126–143.
Kirenko J. i Zubrzycka-Maciąg T. (2011). Współczesny nauczyciel. Studium wypalenia zawodowego. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Kirenko J. (2016). Styl życia nauczycieli i jego socjodemograficzne uwarunkowania. Lubelski Rocznik Pedagogiczny, 35(3), 121–136.
Koczoń-Zurek S. (2008). Profilaktyka syndromu wypalenia zawodowego w kształceniu przyszłych nauczycieli. W: K. Sujak-Lesz (red.), Kształcenie nauczycieli w szkole wyższej. Wybrane zagadnienia. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut.
Kretschmann R. (2003). Stres w zawodzie nauczyciela. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Lubrańska A. (2008). Psychologia pracy. Podstawowe pojęcia i zagadnienia. Warszawa: Difin.
Mańkowska B. (2020). Superwizja. Jak chronić się przed wypaleniem zawodowym i utratą zdrowia. Warszawa: Wydawnictwo Wolters Kluwer.
Maslach Ch. i Leiter M.P. (2011). Prawda o wypaleniu zawodowym. Co robić ze stresem w organizacji? Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Michalak J.M. (2007). Uwarunkowania sukcesów zawodowych nauczycieli: studium przypadków. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Olszewski S. (2017). Podmiot oddziaływań jako element obrazu realizowanej profesji w definicjach formułowanych przez pedagogów specjalnych. Rocznik Komisji Nauk Pedagogicznych, 70, 81–92.
Plichta P. (2014). Obciążenia zawodowe pedagogów specjalnych pracujących z uczniami niepełnosprawnymi intelektualnie. Medycyna Pracy, 65(2), 239–250. DOI: 10.13075/mp.5893.2014.028.
Prażmowska B., Dziubak M., Morawska S. i Stoch J. (2011). Wybrane zachowania zdrowotne nauczycieli szkół średnich. Problemy Pielęgniarstwa, 19(2), 210–218.
Sęk H. (red.) (2000). Wypalenie zawodowe. Przyczyny i zapobieganie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Sęk H. (2004). Rola wsparcia społecznego w sytuacjach stresu życiowego. O dopasowaniu wsparcia do zdarzeń stresowych. W: H. Sęk i R. Cieślak (red.), Wsparcie społeczne, stres i zdrowie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Świętochłowski W. (2001). Wypalenie zawodowe a dolegliwości somatyczne u nauczycieli. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Psychologica, 5, 95–109.
Tucholska S. (2003). Wypalenie zawodowe u nauczycieli. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Walczyk D. (2007). Ćwiczenie jogi jako jeden ze sposobów unikania stresu (badania pilotażowe). Aktywność Ruchowa Ludzi w Różnym Wieku, 2(34), 35–45.
Woynarowska-Sołdan M. i Tabak I. (2013). Zachowania prozdrowotne nauczycieli i innych pracowników szkół. Medycyna Pracy, 64(5), 659–670. DOI: 10.13075/mp.5893.2013.0065.
Zysnarska M. i Bernad D. (2007). Zachowania prozdrowotne nauczycieli w województwie wielkopolskimi – część I. Problemy Higieny Epidemiologicznej, 88(2), 183–187.