Zdrowie seksualne w Polsce – zalecenia, praktyka i perspektywy
Rok: 2024
Numer: 1
Strony: 173-200
DOI: 10.34767/PP.2024.01.12
Abstrakt
Artykuł ma na celu krytyczną analizę polskiej infrastruktury, dyskursów oraz reprezentacji związanych ze zdrowiem seksualnym w oparciu o wypracowane w tym obszarze wytyczne oraz stanowiska eksperckie, zarówno na poziomie międzynarodowym (np. WHO, UNESCO, UNAIDS), jak i krajowym (np. Krajowy program zapobiegania zakażeniom HIV i zwalczania AIDS), oraz współczesne ustalenia naukowe w obszarach medycznym i społecznym. Poszcze gólne sekcje artykułu przyglądają się: instytucjom, takim jak edukacja szkolna oraz punkty konsultacyjno-diagnostyczne, których celem jest wspieranie czy też orientacja społeczeństwa w kwestii praw i praktyk seksualnych; profilaktyce, czyli systemowi zorganizowanych przez państwo dyskursów oraz instytucji mających zapobiegać chorobom, które mogą stanowić ob ciążenie dla państwa, tak epidemiologiczne, jak i ekonomiczne; oraz dyskursom społecznym, które stoją za kampaniami społecznymi w obszarze prewencji HIV, prewencji AIDS oraz innych zakażeń przenoszonych drogą płciową (ZPDP), tworząc określone reprezentacje zakorzeniające się w wyobraźni społecznej. Tekst kończy propozycja tzw. żywych polityk profilaktycznych, które mogą stanowić odpowiedź na impas, w jakim się znalazła polska profilaktyka w obszarze zdrowia seksualnego.
Słowa kluczowe
Bibliografia
Baumeister R.F. (2004). Gender and erotic plasticity: sociocultural influences on the sex drive. Sexual and Relationship Therapy, 19(2), 133–139. DOI: 10.1080/14681990410001691343.
Bieńko B. i Woźniak M. (2017). Współczesne narracje w sferze wychowania i edukacji seksualnej w Polsce. Societas Communitas, 1(23), 15–36.
Brzeska A. (2020). Edukacja seksualna po polsku. Onet. Zaczerpnięte 3 września 2023. Strona internetowa https://wiadomosci.onet.pl/kraj/edukacja-seksualna-w-polsce/fxm3gdz
Davies D. i Barker M.J. (2015). Gender and sexuality diversity (GSD): respecting difference, The Psychotherapist, (60), 16–17. Zaczerpnięte 4 sierpnia 2023. Strona internetowa https://oro.open.ac.uk/43894/3/DaviesBarkerTP2015.pdf
Diamond L.M. (2008). Sexual Fluidity. Understanding Women’s Love and Desire. Cambridge – Massachusetts: Harvard University Press.
Dora M. (2013). Lepiej nie mówić. O edukacji seksualnej w Polsce. Przegląd Pedagogiczny, 2, 101–107.
Ferfecki W. (2013). Państwo edukuje gejów. Rzeczpospolita. Zaczerpnięte 18 sierpnia 2023. Strona internetowa https://www.rp.pl/spoleczenstwo/art12758491-panstwo-edukuje-gejow
Ferfecki W. (2013). Portal porno do walki z epidemią. Rzeczpospolita. Zaczerpnięte 18 sierpnia 2023. Strona internetowa https://www.rp.pl/spoleczenstwo/art5290001-portal-porno-do-walki-z-epidemia
Florêncio J. (2021). Chemsex cultures: Subcultural reproduction and queer survival. Sexualities, 26(5–6), 1–18. DOI: 10.1177/1363460720986922.
Foucault M. (1998). Nadzorować i karać. Narodziny więzienia. Warszawa: Fundacja Aletheia.
Foucault M. (2010). Historia seksualności. Tłum. B. Banasiak, T. Komendant i K. Matuszewski. Warszawa: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.
Giami A. (2002). Sexual health: the emergence, development, and diversity of a concept. Annual Review of Sex Research, 13(1), 1–35.
Grace D., Jollimore J. i in. (2018). The Pre-Exposure Prophylaxis-Stigma Paradox: Learning from Canada’s First Wave of PrEP Users. AIDS Patient Care STDS, 32(1), 24–30.
InterAlia: A Journal of Queer Studies (2013). Nienormatywne praktyki rodzinne, nr 8. Zaczerpnięte 22 grudnia 2023. Strona internetowa https://interalia.queerstudies.pl/issue-8-2013/
Ipsos (2014). Raport 1: diagnoza stanu wiedzy Polaków na temat HIV/AIDS i zakażeń przenoszonych drogą płciową (ZPDP) oraz zachowania seksualne. Raport przygotowany dla Krajowego Centrum ds. AIDS.
Janik M. (2017, 10.02). Wywiad z dr. Bartoszą Szetelą. „Paradoksy polskiej wenerologii”. EUROIMMUN. Zaczerpnięte 12 października 2023. Strona internetowa https://www.euroimmun.pl/paradoksy-polskiej-wenerologii/
Król T. (2018). Wędrując ku dorosłości. Program Nauczania. Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klasy 8 szkoły podstawowej. Warszawa: Rubikon.
Król T. (red.) (2009). Wędrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klas I–III gimnazjum. Warszawa: Rubikon.
Lew-Starowicz Z. i Lew-Starowicz M. (2003). Zdrowie seksualne. Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej, 3(1), 1–6.
Lisowska K. (2023, 12.05). Kiła w Polsce: statystyki szybują w górę. „Dramatem jest to, że mamy kiłę wrodzoną”. PulsMedycyny.pl.
Loewe A. (2018, 9.10). Terapia GSRD i Pink Therapy – co to takiego? portalzdrowiaseksualnego.pl. Zaczerpnięte 19 września 2023. Strona internetowa https://portalzdrowiaseksualnego.pl
Lubecka J. (2023). Bezpieczeństwo bez wymówek. vogue.pl.
Łobocki M. (2009). Wychowanie moralne w zarysie. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Łukaszek M. (2019). Raport. Postawy studentów uczelni podkarpackich wobec HIV/AIDS. Rzeszów:
Majka R. (2015). Poza „bezpieczniejszym seksem” – bareback i fetyszyzacja seksu bez zabezpieczenia. InterAlia: A Journal of Queer Studies, 10, 195–216. DOI: 10.51897/interalia/BUUZ6740.
Mitchell K.R., Lewis R., O’Sullivan LF. i in. (2021). What is sexual wellbeing and why does it matter for public health? Lancet Public Health, 6(8): e608–13. DOI: 10.1016/S2468-2667(21)00099-2.
NIZP-PIB (2022). Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce w 2022.
Paprzycka E., Dec-Pietrowska J. i Walendzik-Ostrowska A. (2016). Różnica versus różnorodność – konteksty definiowania kobiecości i męskości w podręcznikach do przedmiotu Wychowanie do życia w rodzinie. Analiza jakościowa (s. 140–166). W: I. Chmura-Rutkowska, M. Duda, M. Mazurek i in. (red.), Gender w podręcznikach. Projekt badawczy. Raport. Tom 3. Raporty przedmiotowe i rekomendacje. Warszawa: Fundacja Feminoteka.
Pataj M. (2021). Kampanie społeczne promujące zdrowie w Polsce w latach 1989-2020. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Pickett K. i Wilkinson R. (2011). Duch równości. Tam, gdzie panuje równość, wszystkim żyje się lepiej. Tłum. P. Listwan. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
Ponton (2009). Jak naprawdę wygląda edukacja seksualna w Polsce? Raport. Warszawa: Grupa Edukatorów Seksualnych „Ponton”.
Potkański J. i Pruszczyński R. (red.) (2012). Poza monogamią. Warszawa: Elipsa Dom Wydawniczy.
Rosińska M. (2020). ChemSex jako nowe zjawisko. W: ChemSex Polska – ogólnopolskie badanie dotyczące zjawiska ChemSex w populacji MSM. Raport końcowy (s. 5–8). Warszawa: NIZP-PZH.
Seidman S. (2012). Społeczne tworzenie seksualności. Tłum. P. Tomanek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Stafiej-Bartosik A. i Maison D. (2007). Reklama społeczna – czym jest i jak się zmienia. W: P. Wasilewski (red.), Szlachetna propaganda dobroci, czyli drugi tom o reklamie społecznej. Kraków: Agencja Wasilewski.
Standardy edukacji seksualnej w Europie. 2012 (2010). Federalne Biuro ds. Edukacji Zdrowotnej (BZgA). Tłum. M.H.J. Sikorska-Jaroszyńska, B. Balińska, E. Pieszczyk i in. Lublin: Wydawnictwo Czelej
Starzyńska-Rosiecka D. (2023). Minister Czarnek: edukacja seksualna jest i będzie w polskich szkołach. Zakaz ma dotyczyć promocji seksu, w tym niemoralnego. pap.pl. Zaczerpnięte 18 września 2023. Strona internetowa https://www.pap.pl
Stowarzyszenie Program Stacja (2013). Merytoryczne stanowisko w sprawie kampanii „Seks w moim mieście”. Zaczerpnięte 26 listopada 2023. Strona internetowa https://programstacja.org.pl
Struzik J. (2021). Narcophobia Meets Queerphobia: Criminalisation, Harm Reduction and Responsibility in Polish Drug Policies. InterAlia: A Journal of Queer Studies, 16, 106–111. DOI: 10.51897/interalia/SPUM9550.
Struzik J. (2022a). Seks w Polsce jest polityczny – wywiad z Agnieszką Walendzik-Ostrowską. W: J. Struzik i A. Dziuban (red.), HIVstorie. Żywe polityki HIV/AIDS w Polsce. Kraków: NOMOS.
Struzik J. (2022b). HIV jest zakażeniem specjalnego znaczenia – wywiad z Michałem Pawlęgą. W: J. Struzik i A. Dziuban (red.), HIVstorie. Żywe polityki HIV/AIDS w Polsce (s. 168–187). Kraków: NOMOS.
Szetela B. (2023, 22.06). Choroby przenoszone drogą płciową – „Wstydliwy problem” poza kontrolą. Prezentacja. Akademia Roche Diagnostics. Zaczerpnięte 26 sierpnia 2023. Strona internetowa https://streamingmedia.roche.com/media/t/1_erltqh6n
Szetela B., Ankiersztejn-Bartczak M. i Łapiński Ł. (2023). Zasady testowania w kierunku zakażenia HIV. W: M. Parczewski, M. Witak-Jędra i B. Aksak--Wąs (red.), Zasady opieki nad osobami zakażonymi HIV. Zalecenia PTN AIDS 2023 (s. 10–19). Warszawa – Szczecin: Agencja Wydawnicza EkoPress.
Tannahill R. (2013). Historia seksu. Tłum. G. Woźniak. Warszawa: Aletheia. Uzasadnienie do Krajowego programu zapobiegania zakażeniom HIV i zwalczania AIDS opracowanego na lata 2017–2021 (2016).
Walendzik-Ostrowska A. i Dec J. (2012). Pozytywne życie. O profilaktyce HIV/AIDS dla edukatorów. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Wądołowska A. (2013, 19.11). „Rz” oburzyła się akcją „Seks w moim mieście”. Strona zdjęta. Twórcy: Grzeczne kampanie nie działają. gazeta.pl.
WHO (1975). Education and Treatment in Human Sexuality: The Training of Health Professionals. Report of a WHO Meeting. W: Technical Report Series 572. Geneva: World Health Organization.
Wilkinson R. (1996). Unhealthy Societies. The Afflictions of Inequality. London: Routledge.
Wojtczak A. (2017). Zdrowie publiczne. Najważniejsze zagadnienia dla studiujących i zainteresowanych nauką o zdrowiu. Warszawa: CeDeWu.
Wołochowiczowie M. i P. (2019). Skąd się biorą dzieci? O płodności dla młodzieży. Częstochowa: Wydawnictwo Misjonarzy Krwi Chrystusa POMOC.
Wołosowski J. (2022, 9.09). Profilaktyka i leczenie HIV w Polsce. Dlaczego przy bywa zakażeń? cowzdrowiu.pl.
Zagórski S. (2022, 4.02). W 2021 roku w Polsce 1341 nowych zakażeń HIV i 1124 zachorowań na kiłę. Za mało testów, „wstydliwy temat”… oko.press.pl.
Zespół wGospodarce (2013, 18.11). Sex, drugs and pieniądze podatników – instrukcja homoseksualnego sexu i zażywania narkotyków – wszystko za publiczne pieniądze. wGospodarce.pl.