Bolesław Wytrążek (1907–1978) i jego wkład w organizację i rozwój szkolnictwa pedagogicznego w Olsztyńskiem
Rok: 2024
Numer: 2
Strony: 155-175
DOI: 10.34767/PP.2024.02.09
Abstrakt
W opracowaniu został zaprezentowany biogram Pomorzanina Bolesława Wytrążka z wyróżnieniem jego drogi do zawodu nauczycielskiego i pracy w nim oraz jego wkładu w rozwój zakładów kształcenia nauczycieli. Szczególną aktywność w zakresie organizacji szkolnictwa pedagogicznego rozwijał na Warmii i Mazurach, w regionie, z którym związał się w 1945 roku i pozostał do kresu swych dni. Założył i prowadził szkoły pedagogiczne w Morągu, Mrągowie i Giżycku, uruchomił Studium Nauczycielskie w Olsztynie, pracował w Wyższej Szkole Nauczycielskiej w Olsztynie. Wytrążek, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego, zajmował się działalnością dydaktyczno-wychowawczą, pedagogiczną, organizatorską i społeczną. Zasadne jest przypomnienie wkładu Wytrążka w proces organizacji szkolnictwa pedagogicznego i instytucjonalizacji olsztyńskiej pedagogiki.
Słowa kluczowe
Bibliografia
Achremczyk D. (2000). Bolesław Wytrążek – założyciel Liceum Pedagogicznego w Mrągowie. Mrągowskie Studia Humanistyczne, 2, 84–99.
Achremczyk S. (2000). Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Olsztynie. W: A. Faruga i S. Achremczyk (red.), Olsztyn Akademicki 1945–1950–2010. Łódź: Wydawnictwo EDYCJA s. c. w Olsztynie.
Archiwum Akt Nowych w Warszawie, zespół: Ministerstwo Oświaty, teczka: Biuro Ziem Odzyskanych, sygn. 1234.
Archiwum Państwowe w Olsztynie, zespół: Urząd Wojewódzki, sygn. 1253/15/791, Księga pamiątkowa Zasłużeni dla Oświaty i Wychowania (316), ob. Bolesław Wytrążek, b. p.
Archiwum Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Akta osobowe pracowników WSP, Wytrążek Bolesław.
Biblioteka Instytutu Północnego im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, zespół Zbiory Specjalne, sygn. R-158/V/3.
Bork B. (1994). Nowy Dwór Wejherowski. Gniewowo i Sopieszyno. Przeszłość i teraźniejszość wsi lesôckich w literaturze i pamięci mieszkańców. Wejherowo: Rada Gminy Wejherowo.
Cierzniewska R. (2001). Nauczyciel – wzrastanie w zawód w perspektywie pedagogicznej – autorska propozycja. W: I. Michalska i G. Michalski (red.), Reformy edukacyjne w Polsce: tradycje i współczesność. Skierniewice: Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna.
Dawid J. (1895). Zasób umysłowy dziecka: przyczynek do psychologii doświadczalnej. Warszawa: Wydawnictwo „Przeglądu Pedagogicznego”.
Dekret O kształceniu nauczycieli szkół powszechnych w Państwie Polskim. Dz.Urz. MWRiOP, 1919, nr 2, poz. 3.
Dekret Ministra b. dziel. prusk. z dnia 17 stycznia 1920 r. o przejęciu ziem przyznanych Polsce traktatem wersalskim. Dz.Urz. 1920, nr 3.
Dziennik Bydgoski, 1929, z dn. 27 lipca, nr 171, s. 7.
Eustachiewicz T. (red.) (1936). Seminarja nauczycielskie Poznańskiego Okręgu Szkolnego, księga zbiorowa. Poznań: Dyrekcja Seminariów Nauczycielskich. Historia parafii. Zaczerpnięte 31 maja 2024. Strona internetowa https://diecezja--pelplin.pl/parafie/parafia-pw-swietego-jana-chrzciciela-w-grucznie/
Januszewski B. (2023). Pomorscy pedagodzy ofiary II wojny światowej. Gdańsk: Instytut Pamięci Narodowej.
Mackiewicz Z. (red.) (2004). Historia szkolnictwa wyższego w Bydgoszczy. Bydgoszcz: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe.
Magiera E. (2018). Obowiązki kierownika szkoły powszechnej w Polsce w latach 1932–1939 w świetle zaleceń centralnych władz oświatowych. Pedagogika, 1, 389–408.
Mauersberg S. i Walczak M. (1999). Oświata polska w latach 1944–1956. Wybór źródeł. Część pierwsza lata 1944–1948. T. 1. Warszawa: Polskie Towarzystwo Psychologiczne.
Nowak Z. (red.) (2002). Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego. Suplement II. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe.
Okólnik z dnia 27 listopada 1944 r. w sprawie organizacji 3-miesięcznych Kursów pedagogicznych. Dziennik Urzędowy Resortu Oświaty PKWN 1944, nr 1–4, poz. 30.
Pan Bolesław Wytrążek, Dziennik Bydgoski, 1937, z dn. 7 lutego, nr 30, s. 13.
Płotek M. (2011). Trudne początki Okręg Mazurski w latach 1945–1946. Dąbrówno: Oficyna Retman.
Radziszewska M. (2016). Losy uczestników strajku szkolnego 1905 roku na przy[1]kładzie biografii Tadeusza Młodkowskiego. Rozprawy z Dziejów Oświaty, LIII, 83–94.
Radziszewska M. (2019a). Początki instytucjonalizacji pedagogiki w Kortowie. W: U. Pulińska i M. Radziszewska, 50 lat olsztyńskiej pedagogiki Narodziny – konteksty – wyzwania. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
Radziszewska M. (2019b). Organizacja szkolnictwa w okresie pionierskim w Olsztynie przez Wydział Oświaty przy Urzędzie Pełnomocnika Rządu RP (kwiecień–sierpień 1945). Komunikaty Mazursko-Warmińskie, 1, 57–76.
Radziszewska M. (2017). Studium Nauczycielskie w Olsztynie w latach 1954–1969. Przyczynek do badań szkolnictwa pedagogicznego na Warmii i Mazurach. Komunikaty Mazursko-Warmińskie, 3, 517–541.
Radziszewska M. i Zakrzewska A. (2014). Zakłady kształcenia nauczycieli na Warmii i Mazurach w okresie PRL. W: J. Górniewicz i M. Warmiński (red.), Pobrzeża badań pedagogicznych. Olsztyn: Katedra UNESCO UWM Centrum Badań Społecznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Rogucki K. (2013). Naczelnik Państwa Józef Piłsudski i Prezydent RP Stanisław Wojciechowski na Pomorzu i Kujawach. W: M. Białkowski i W. Polak (red.), Prezydenci Rzeczypospolitej Polskiej na Pomorzu i Kujawach. Toruń: Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu.
Sempioł J. (1983). Licea pedagogiczne w województwie olsztyńskim 1945–1970. Olsztyn: IKN ODN.
Sowa P. (1969). Po obu stronach kordonu. Wspomnienia. Olsztyn: Pojezierze.
Stankowski A. (1998). Lipkowski Otton. W: W. Bobrowska-Nowak i D. Drynda (red.), Słownik pedagogów polskich. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Uchwała nr 276 Prezydium Rządu z dnia 18 maja 1954 r. w sprawie ulepszenia systemu kształcenia nauczycieli szkół podstawowych i średnich. Dz.U. MO z 1955 r. nr 7, poz. 57.
Ustawa z dnia 1 lipca 1926 r. o stosunkach służbowych nauczycieli. Dz.U. 1926 nr 92, poz. 530.
Ustawa z dnia 11 marca 1932 r. o ustroju szkolnictwa. Dz.U. 1932, poz. 389.
Wezwanie do nauczycielstwa polskiego, Dz.Urz. Resortu Oświaty PKWN 1944, nr 1–4.
Wypisy polskie dla klas wyższych szkół realnych i seminariów nauczycielskich (1904). Cz. 2 /z wypisów St. Tarnowskiego przerobił Romuald A. Bobin. Lwów: nakł. I. Związkowej Drukarni we Lwowie.
Wytrążek B. (1975). Udział związkowych sekcji zawodowych w procesie doskonalenia nauczycieli i wychowawców. W: Związek Nauczycielstwa Polskiego na Warmii i Mazurach. Materiały na sesję naukową z okazji trzydziestolecia działalności (do użytku wewnętrznego). Olsztyn: IKNiBO.
Zagórowski Z. (red.) (1924). Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminariów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów – Warszawa: Książnica Polska.
Żydowskie machlojki, Dziennik Bydgoski, 1937, z dn. 5 lutego, nr 28, s. 10.