„Zabawki polskiego dziecka niech cechę polską na sobie noszą” – zachęcanie do świadomego kupowania wytworów „rodzinnego przemysłu” w II połowie XIX i na początku XX wieku

Abstrakt

Zabawki dziecięce w II połowie XIX i na początku XX wieku kształtowały postawy społeczne – patriotyczne, wpływały na rozwój ekonomiczny rodzącego się wówczas rodzimego przemysłu zabawkarskiego, a także przekazywały dzieciom wartości kulturowe swojej epoki. Poprzez odezwy i apele zwracano uwagę zarówno dorosłych, jak i dzieci, aby kupować zabawki produkcji rodzimych rzemieślników, a wręcz bojkotować nabycie zabawek zagranicznych.

Słowa kluczowe

Bibliografia

Bazar krajowy (1911). Straż. Miesięcznik Związku Towarzystw <Straż>, 9.

Do Polek, według Maryi Czeszy…ny (1911). Straż. Miesięcznik Związku Towarzystw <Straż>, 1.

Jedna z matek (1890). Czem obdarzać nasze dzieci. Kronika Rodzinna, 23.

Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiedzki W. (red.) (1927). Słownik języka polskiego, z. 44. Warszawa.

Kronika Miesięczna (1902). Biblioteka Warszawska: pismo poświęcone nauce, literaturze, sztukom i sprawom społecznym, 4.

Linde M.S.B. (1814). Słownik języka polskiego, t. VI, U-Z. Warszawa.

M.J.Z. (1879). Słówko o zabawkach. Kronika Rodzinna, 2.

Niwa: dwutygodnik naukowy, literacki i artystyczny (1872), 42.

Odezwa (1909). Orędownik, 273.

Orędownik (1909), 267.

Pachucka R. (1913). Zabawki wyrobu ludowego. Dziecko, 9.

Precz z niemieckiemi zabawkami (1903). Głos Rzeszowski, 50.

Produkcja zabawek w Austryi, a zwłaszcza w Galicyi (1880). Biesiada Literacka, 243.

Przemysł krajowy w Leżajsku (1912). Głos Narodu, 118.

Przewodnik w zdrowym pielęgnowaniu dzieci od przyjścia na świat aż do dojrzenia, skreślony przez przyjaciela dzieci (lekarza) (1869). Lwów.

Rogożewski R. (1913). Jakie zabawki kupować dzieciom. Dziecko: czasopismo poświęcone wychowaniu domowemy i społecznemu, 9.

Rykaczewski E. (1866). Słownik języka polskiego podług Lindego i innych nowszych źródeł, t. II. Berlin-Poznań.

Sęp (1886). Zabawki dziecinne. Biesiada Literacka, 38.

Słownik języka polskiego, obejmujący oprócz zbioru właściwie polskich, znaczną liczbę wyrazów z obcych języków […] do podręcznego użytku (1861), cz. 2, P-Ż. Wilno.

Sprawozdanie z Wystawy Gier i Zabawek w Warszawie (1902). Tygodnik Ilustrowany, 39.

Steblewski W. (1890). Zabawki dla dzieci. Dom Polski. Pismo Beletrystyczne i Naukowe, 23.

Strokowa J. [właśc. Jadwiga z Zubrzyckich Strokowa] (1904). Podarki Gwiazdkowe. Bluszcz. Pismo tygodniowe ilustrowane dla kobiet, 52.

Szczęsna [Józefa Jaxa-Bąkowska] (1899). Zabawki dla dzieci. Bluszcz. Pismo tygodniowe ilustrowane dla kobiet, 50.

Wystawa gier i zabawek (1902). Biblioteka Warszawska: pismo poświęcone nauce, literaturze, sztukom i sprawom społecznym, 4.

Wystawa lalek (1912). Tygodnik Ilustrowany, 49.

Zabawki (1907). Ziarno: pismo tygodniowe ilustrowane, 6.

Żulińska B. (1910). Zabawy i zabawki dziecięce pod względem pedagogicznym i społecznym. Szkoła, 1.

Żulińska B. (2015). Nauka moralności narodowej. Obowiązki Polki. Pogadanki dla dziewcząt. Polska Myśl Pedagogiczna, 1. Zaczerpnięte 28 listopada 2017. f

Bartnicka K. (1973). Wychowanie patriotyczne w szkołach Komisji Edukacji Narodowej. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.

Bujak J. (1988). Zabawki w Europie. Zarys dziejów – rozwój zainteresowań. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.

Dormus K. (2006). Problematyka wychowawczo-oświatowa w prasie kobiecej zaboru austriackiego w latach 1826-1918. Warszawa: Wydawnictwa IHN PAN-Wydawnictwo Retro-Art.

Jackowski T.G. (1972). W walce o polskość. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Jakubiak K. (2013). Stan i potrzeby badań nad nauczaniem domowym dzieci polskich od XVIII do początków XX wieku w polskiej historiografii. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 30.

Kabacińska-Łuczak K. (2016). Słów kilka o rozwijaniu sprawności językowych na przykładzie dwóch elementarzów Józefa Chociszewskiego (1837-1914). W: M. Cywińska (red.), Rozwijanie umiejętności językowych i komunikacyjnych dziecka. Wybrane aspekty. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.

Kabacińska-Łuczak K. (2017). Ewaryst Estkowski (1820-1856) i Józef Chociszewski (1837-1914) twórcami elementarzyków dla dzieci wiejskich. W: E. Głowacka-Sobiech, K. Kabacińska-Łuczak (red.), Wielkopolska i Wielkopolanie w dziejach polskiej edukacji. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.

Kabacińska-Łuczak K., Nawrot-Borowska M. (2018). Bożonarodzeniowe zabawki dla dzieci. O zwykłych przedmiotach w niezwykłej codzienności. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.

Kabacińska-Łuczak K., Ratajczak K. (2014). Dynamika przemian od społeczeństwa tradycyjnego do ery nowoczesnej. W: D. Hejwosz-Gromkowska (red.), Rekonstrukcje tożsamości w kulturze natychmiastowości. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.

Kostrowicka I., Landau Z., Tomaszewski J. (1894). Historia gospodarcza Polski XIX i XX wieku. Warszawa: Książka i Wiedza.

Kowalczyk K. (2006). Księgarstwo warszawskie w drugiej połowie XIX wieku. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy.

Lewińska T. (1995). Kolorowy świat zabawek. Zabawki ludowe w Polsce. Kielce: Muzeum Zabawkarstwa.

Lipiec W. (1988). Częstochowski ośrodek zabawkarski – wstęp do badań. Studia i Materiały, 1. Kielce.

Markiewicz H. (1995). Pozytywizm. W: Bachórz J., Kowalczyk A. (red.), Słownik literatury polskiej XIX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich

Nawrot-Borowska M. (2012). Edukacja patriotyczna w rodzinach polskich w II połowie XIX i na początku XX wieku w świetle literatury pamiętnikarskiej. W: W. Jamrożek, E. Kula, M. Pękowska (red.), Niepodległość i wychowanie: z doświadczeń II Rzeczypospolitej. Kielce: Wydawnictwo Wszechnicy Świętokrzyskiej.

Nawrot-Borowska M., Kabacińska-Łuczak K. (2018). Co podarować dziecku na Gwiazdkę? Porady pedagogiczne i oferty reklamowe dla kupujących zabawki z II połowy XIX i początku XX wieku. W: B. Popiołek, A. Chłosta-Sikorska. M. Gadocha (red.), Dom codzienność święto. Ceremonie i tradycje rodzinne. Studia historyczno-antropologiczne. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.

Nowak M. (2012), Kształtowanie postaw patriotycznych i obywatelskich młodego pokolenia w polskiej rodzinie ziemiańskiej w drugiej połowie XIX oraz na początku XX wieku. W: E. Kula, M. Pękowska (red.), Virginibus puerisque, t. 2: Z zagadnień wychowania i opieki nad dzieckiem w XVIII-XX wieku. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego.

Ryś J. (2010). Zabawki militarne w okresie staropolskim. W: D. Żołądź-Strzelczyk, K. Kabacińska (red.), Dawne i współczesne zabawki dziecięce. Poznań: Wydawnictwo Rys.

Strzelec J. (2009). Produkcja zabawek w Polsce w XX wieku. Zabawy i zabawki. Kwartalnik poświęcony zagadnieniom ludyzmu i ludyczności, 1-4.

Wojewoda A. (2018). Piłka czy gramofon? Zabawka edukacyjna na wystawie gier i zabawek na Dynasach w Warszawie w 1902 roku w świetle ówczesnej prasy. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 49.

Zięzio R. (1996). Ośrodki zabawkarstwa w Polsce na tle porównawczym. W: R. Kantor (red.), Bogaci tradycją. Kontynuacja i zmiana w kulturze współczesnej wsi polskiej. Kielce: Wydawnictwo & Studio Reklamy Optima.

Zięzio R. (1997). Norymberskie wizje zabawkarstwa światowego. Zabawy i zabawki. Kwartalnik poświęcony zagadnieniom ludyzmu i ludyczności, 1-2.

Żołądź-Strzelczyk D., Gomułka I., Kabacińska-Łuczak K., Nawrot-Borowska M. (2016). Dzieje zabawek dziecięcych na ziemiach polskich do początku XX wieku. Wrocław: Wydawnictwo Chronicon.