„Obowiązkiem każdego obywatela jest być najpierw dobrym państwowcem”. Obywatelstwo i/a etniczność czytana w świetle państwa i wychowania państwowego Kazimierza Sośnickiego (aspekty)

Abstrakt

Autorzy podejmują próbę przedstawienia – na przykładzie Kaszubów – doświadczeń mniejszości etnicznych w zakresie konstruowanie idei obywatelskich w dwudziestoleciu międzywojennym i po 1989 roku. Artykuł jest też próbą „sprawdzenia” aktualności koncepcji Kazimierza Sośnickiego w badaniu aktualnych problemów społecznych. Relacje mniejszości etnicznych i państwa rozpoznane zostały przez koncepcję państwa i wychowania obywatelskiego Sośnickiego. Znaczące okazały się koncepcje etosu moralnego, społecznego (grupowego) ipaństwowego, i relacje/konflikty między nimi (kolizje). Pozwoliło to zrekonstruować idee obywatelskości kolejnych formacjach intelektualnych Kaszubów. Doświadczenia kaszubskie, jako egzemplifikacja doświadczeń etnicznych, pozwoliły rozpoznać kondycję mniejszości w państwie polskim. Szczególnie interesujące okazało się pojęcie „separatyzm”, które w świadomości mniejszości jest narzędziem ograniczającym prawo do praw, szczególnie tych związanych z różnicą etniczną.

Słowa kluczowe

Bibliografia

[bez autora]. (1933a). Nasze słońce i nasze cienie [cz. 1]. Zrzesz Kaszëbskô, 1(33), 1.

[bez autora]. (1933b). Paternalizm czasów Łokietkowych i obecnych. Zrzesz Kaszëbskô, 1(4), 1.

[bez autora]. (1933c). Z wspomnień historycznych. Zrzesz Kaszëbskô, 1(19), 1.

[bez autora]. (1933d). Zasady naszej polityki. Zrzesz Kaszëbskô, 1(1), 1.

[bez autora]. (1934). Ideologia kaszubska – a ideologia Rządu. Ruch kaszubski wobec ideałów endeckiego i rządowego. Zrzesz Kaszëbskô, 2(9), 65.

[Grucza F.]. (1990). O języku kaszubskim. Tatczëzna, 1(1), 2.

[Labuda A.]. (1934) Rola Kaszubów w przyszłych wyborach do sejmu i senatu. Możliwość kompromisu z partią rządową. Zrzesz Kaszëbskô, 2(14), 105.

Bartnicka K. (1980). Koncepcja wychowania państwowego. W: J. Miąso (red.), Historia wychowania. Wiek XX, 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Bieszk S. (1934a). O naukową charakterystykę naszego języka [cz. 1]. Zrzesz Kaszëbskô, 2(8), 58.

Bieszk S. (1934b). O naukową charakterystykę naszego języka [cz. 4]. Zrzesz Kaszëbskô, 2(12), 90.

Borzyszkowski J., Hauser P. (oprac., wstęp, przypisy). (1985). Sejm Rzeczpospolitej o Pomorzu w1920 roku. Sprawozdanie Komisji Pomorskiej. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko Pomorskie Oddział Miejski Gdańsku.

Breza P. (2003). Kaszëbi w nôrodnëch spisënkach. Òdroda, 9(30). Zaczerpnięte 6 listopada 2017. Strona internetowa http://odroda.kaszubia.com/03-09/pb_spisenczi.htm

Deklaracja ideowa stowarzyszenia Kaszëbskô Jednota. [2011]. Zaczerpnięte 2 września 2017. Strona internetowa http://kaszebsko.com/kim-jestesmy-i-jakie-sa-nasze-cele.html

Ellwart J. (2017). „Tatczëzna” na fali rewolucji. W: D. Kalinowski (red.), Òd „Skôrbu” do „Stegnë”. 150 lat czasopiśmiennictwa kaszubskiego. Wejherowo-Słupsk-Gdańsk: Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej, Akademia Pomorska, Instytut Kaszubski.

Grzędzicki Ł. (2013). Kaszubi z całego świata zjadą do Władysławowa. Wypowiedź dla Twojej Telewizji Morskiej. Zaczerpnięte 20 września 2013. Strona internetowa http://www.telewizjattm.pl/serwis-informacyjny/2013-07-05/01/kaszubi-z-calego-swiata-zjada-do-wladyslawowa.html?play=on

Jabłoński A. (2013). Kaszubi. Wspólnota narodowa. Gdynia: Wydawnictwo Region.

Kącki M. (2015). Białystok. Biała siła, czarna pamięć. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.

Kąsk P. (2000). Nie jestem nacjonalistą. Òdroda, 1(2). Zaczerpnięte 31 października 2017. Strona internetowa http://odroda.kaszubia.com/00-01/pk_nie.htm

Kirk A. (2001). Uczymy Kaszubów chińskiego. Òdroda, 8(12). Zaczerpnięte 6 listopada 2017. Strona internetowa http://odroda.kaszubia.com/01-08/chinski.htm

Kirk A. (2002) Kaszubi skazani na wymarcie?. Òdroda 3(15). Zaczerpnięte 6 listopada 2017. Strona internetowa http://odroda.kaszubia.com/02-03/AKi_Spis.htm

Kożyczkowska A. (2014). Aktywne uczestnictwo jako zasada obywatelskości i warunek demokratyzacji życia w państwie i regionie. Casus kaszubsko-pomorskiego ruchu regionalnego. W: B. Cimała, M. Pogorzelska (red.), Wokół różnorodności kulturowej i regionalizmu – rozważania teoretyczne i aspekty praktyczne (s. 145-147). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.

Kożyczkowska A. (2016). Podręcznik jako (nie)możliwy projekt tożsamościowy. Przypadek jednego podręcznika do edukacji kaszubskiej. AUNC Pedagogika, 32, 87-114.

Kożyczkowska A. (2017). „Wytwarzanie wiedzy” jako element polityki kulturowej. Casus wiedzy o języku kaszubskim jako peryferii językowe. Pogranicze. Studia Społeczne, 30, 210-222.

Kożyczkowska A. (2018). Kaszubi – język – literatura. W: A. Kożyczkowska, T. Rembalski, Literatura kaszubska. Kaszubi w dziejach Pomorza. Konteksty edukacyjne. Gdynia: Wydawnictwo Region.

Kożyczkowska A., Kossak-Główczewski K. (2013). Edukacja języka i kultury kaszubskiej na terenie Kaszub. Wybrane konteksty. W: T. Lewowicki, J. Nikitorowicz, A. Szczurek-Boruta (red.), Szkoły dla mniejszości narodowych i społeczności kaszubskiej w Polsce – stan, problemy, perspektywy (s. 159-202). Warszawa-Cieszyn-Białystok: Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Uniwersytet w Białymstoku, Stowarzyszenie Wspierania Edukacji Międzykulturowej.

Kudelka B. (1935-1936). Regionalizm jako podstawa odnowy kulturalnej. Kultura i Wychowanie, 3, 17-27.

Kutta J. (1991a). „My” i „oni” na Pomorzu w latach 1920-1939. Przyczynek do dziejów integracji społeczeństwa polskiego. Zapiski Historyczne, 56(2-3), 59-85.

Kutta J. (1991b). Nieznany list Aleksandra Majkowskiego. Pomerania. Miesięcznik społeczno-kulturalny, 1-2 (213-214), 11-14.

Kutta J. (2003). Druga Rzeczpospolita i Kaszubi 1920-1939. Bydgoszcz: Zakład Poligraficzno-Wydawniczy POZKAL.

Lew-Kiedrowska W. Wywiad z dnia 3 i 4 marca 2016. Nagranie znajduje się w prywatnym archiwum Adeli Kożyczkowskiej.

Piepka J. (1968). Dzierzby w głogach. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.

Pòmoòranijô-Òdroda. [1999]. Zaczerpnięte 6 listopada 2017. Strona internetowa http://odroda.kaszubia.com/archiwa.htm

Pryczkowski E. (1992). Stanowjiszcze młodëch. Lecëdło. Biuletyn II Kongresu Kaszubskiego, 3, I-II.

Sigôl. (2001). Przińdota to jintelekt. Òdroda, 6(10). Zaczerpnięte 6 listopada 2017. Strona internetowa http://odroda.kaszubia.com/01-06/intelekt.htm

Sośnicki K. (1933). Podstawy wychowania państwowego. Lwów-Warszawa: Książnica-Atlas.

Sośnicki K. (1934a). Kierunek polityczny państwa a organizacja szkolnictwa. Kwartalnik Pedagogiczny, 3-4, 201-220.

Sośnicki K. (1934b). Przegląd teorii państwa. Kultura i Wychowanie, 3, 227-246.

Sośnicki K. (1936). Nauka szkolna i światopogląd. Muzeum. Czasopismo pedagogiczne poświęcone sprawom wychowania, nauczania i organizacji szkolnictwa, 51(2), 77-94.

Sośnicki K. (1938) Pedagogika zasad. Odczyt wygłoszony na Zjeździe Okręgowym Delegatów T.N.S.W. we Lwowie dn. 10 kwietnia 1938. Muzeum. Dwumiesięcznik pedagogiczny poświęcony sprawom wychowania, nauczania i organizacji szkolnictwa, 53(2), 60-78.

Stawecki R. (1970). Dwa dokumenty z roku 1937 do polityki władz polskich wobec Kaszubów. Zapiski Historyczne, 35(1), 153-166.

Strategia ochrony i rozwoju języka i kultury kaszubskiej. (2006). Gdańsk: Zarząd Główny Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego.

Synak B. (1992). Język jako kryterium tożsamości kulturowo-etnicznej ludności kaszubskiej. W: H. Galus, K. Kossak-Główczewski (red.), Dziecko w zbiorowościach regionalnych na przykładzie Kaszub. Zeszyty Naukowe. Pedagogika, Historia Wychowania, 20, 205-213. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.

Synak B. (2010). Moja kaszubska stegna. Pelplin: Wydawnictwo Bernardinum.

Szymikowski D. (1992). Z myślą o przyszłości. Lecëdło. Biuletyn II Kongresu Kaszubskiego, 1, 2-3.

Szymikowski D. (2008). Kwestia kaszubska w pracach sejmowej Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych (1989-2005). W: P. Pałys (red.), Mniejszości narodowe i etniczne w Europie Środkowej w 60-lecie uchwalenia Ustawy Serbołużyckiej. Biblioteczka Pro Lusatii (s. 60-73). Opole: Stowarzyszenie Polsko-Serbołużyckie PROLUSATIA, Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego.

Szymikowski D. (2010). „Zrzesz Kaszëbskô” w latach 1933 – 1939. Bolszewo: Urząd Gminy Wejherowo i Biblioteka Publiczna Gminy Wejherowo im. Aleksandra Labudy w Bolszewie.

Szymikowski D. (2013a). Głos w dyskusji o statusie prawnym Kaszubów (2). 25.07.2013. Zaczerpnięte 20 września 2017. Strona internetowa http://kaszebsko.com/index.php?mact=News,cntnt01,detail,0&cntnt01articleid=201&cntnt01returnid=26

Szymikowski D. (2013b). Głos w dyskusji o statusie prawnym Kaszubów (3). 22.7.2013. Zaczerpnięte 20 września 2017. Strona internetowa http://kaszebsko.com/index.php?mact=News,cntnt01,detail,0&cntnt01articleid=203&cntnt01returnid=26

Szymikowski D. (oprac.) (2006). Z dziejów stosunków kaszubsko-czeskich. Korespondencja Aleksandra Majkowskiego z Antonínem Frintą 1912-1935. Gdańsk: Wydawnictwo Region.

Tomasiewicz J. (2012). Naprawa czy zniszczenie demokracji? Tendencje autorytarne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej 1921 – 1935. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Trepczyk J. (1933). Z rządem czy przeciw rządowi?. Zrzesz Kaszëbskô, 1(5), 1.

Tusk D. (1992). Pomorska idea regionalna jako zadanie polityczne. W: J. Łuczkowska, C. Olbracht-Prondzyński, W. Popiołek (oprac.), II Kongres Kaszubski. Przyszłość kaszubszczyzny. Dokumentacja (s. 79-88). Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie Zarząd Główny.

Uchwała II Kongresu Kaszubskiego. (1992). W: J. Łuczkowska, C. Olbracht-Prondzyński, W. Popiołek (oprac.), II Kongres Kaszubski. Przyszłość kaszubszczyzny. Dokumentacja. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie Zarząd Główny.

Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym z dnia 6 stycznia 2005 (Dz.U. 2005 nr 17, poz. 141).

Wapiński R. (1966). Endecja na Pomorzu 1920-1939 r. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwa Naukowe.

Wesołowska-Szarzyńska M. (1981). W Egiertowie zabawa. Pamiętnik Kaszuby 1904-1945. Gdańsk: Wydawca Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskie Oddział w Gdańsku.

Żuroch Piechowski T. (2003). Dlaczego Liga Polskich Rodzin i mniejszość niemiecka w Polsce boją się Kaszubów i Ślązaków?. Òdroda, 1(22). Zaczerpnięte 31 października 2017. Strona internetowa http://odroda.kaszubia.com/03-01/tavp_jazda.htm