Racjonalność komunikacyjna w teorii krytycznej Jürgena Habermasa i jej implikacje w sferze edukacji

Abstrakt

W niniejszej pracy skupiam się na teorii jednego z przedstawicieli szkoły frankfurckiej, wybitnego reprezentanta jej drugiego pokolenia – Jürgena Habermasa. Szczególne miejsce w swych rozważaniach poświęcam analizie statusu racjonalności komunikacyjnej oraz jej implikacji w sferze edukacji. Jest to kategoria o tyle istotna, że za jej pomocą Habermas próbował przezwyciężyć impas, w którym znalazła się teoria krytyczna pierwszego pokolenia frankfurtczyków. Chociaż teoria Habermasa, a szczególnie jego koncepcja warunków idealnej sytuacji komunikacyjnej, spotkała się krytyką, to właśnie jego ujęcie działania komunikacyjnego stanowi jedną z najszerzej wykorzystywanych teorii w literaturze edukacyjnej.

Słowa kluczowe

Bibliografia

Czerepaniak-Walczak M. (2006). Pedagogika emancypacyjna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Dąbrowa E., Jaronowska S. (2005). Pedagogika emancypacyjna. W: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. IV. Warszawa: Wyd. Akademickie „Żak”.

Dialektyka racjonalizacji. Z Jürgenem Habermasem rozmawiają Axel Honneth, Eberhard Knödler-Bunte i Arno Widmann (fragmenty). W: A.M. Kaniowski, A. Szahaj (red.), Wokół teorii krytycznej. Prace Kolegium Otryckiego. Warszawa: Wyd. Kolegium Otryckiego.

Evert G. (1993). Habermas i edukacja. W: Z. Kwieciński (red.), Nieobecne dyskursy, cz. III. Toruń: PWN.

Folkierska A. (1990). Hermeneutyka jako mit w teorii Jürgena Habermasa. W: L. Witkowski (red.), Dyskurs Rozumu: Między przemocą a emancypacją. Z recepcji Jürgena Habermasa w Polsce. Toruń: Wyd. Adam Marszałek.

Giroux H.A. (2010). Teoria krytyczna i racjonalność w edukacji obywatelskiej. W: L. Witkowski, H.A. Giroux, Edukacja i sfera publiczna. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Habermas J. (1977). Technika i nauka jako „ideologia”. W: J. Szacki (red.), Czy kryzys socjologii? Warszawa: Czytelnik.

Habermas J. (1985). Interesy konstytuujące poznanie. Colloquia Communia, nr 2.

Habermas J. (1987). Aspekty racjonalności działania. W: A.M. Kaniowski, A. Szahaj (red.), Wokół teorii krytycznej, Prace Kolegium Otryckiego. Warszawa: Wyd. Kolegium Otryckiego.

Habermas J. (1999). Teoria działania komunikacyjnego. T. 1. Racjonalność działania a racjonalność społeczna. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

Habermas J. (2000). Splot mitu i oświecenia: Horkheimer i Adorno. W: Filozoficzny dyskurs nowoczesności. Kraków: TAiWPN Universitas.

Horkheimer M., Adorno T.W. (1969). Dialektyka oświecenia. Fragmenty filozoficzne. Warszawa: Wyd. IFIS PAN.

Kwaśnica R. (1987). Dwie racjonalności. Od filozofii sensu ku pedagogice ogólnej. Wrocław: IKN ODN.

Stasiuk K. (2003). Krytyka kultury jako krytyka komunikacji. Wrocław: Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego.

Szahaj A. (2008). Teoria krytyczna szkoły frankfurckiej. Wprowadzenie. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie Profesjonalne.

Śliwerski B. (2001). Współczesne teorie i nurty wychowania. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Witkowski L. (1984). Edukacja przez pryzmat teorii społecznej J. Habermasa. Socjologia Wychowania, z. 145, nr V.