Czasopismo wydawane pod patronatem Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN
Numer 1 / 2014

Szkoła jako środowisko życia i codzienność ucznia – analiza teoretyczna i empiryczne egzemplifikacje percepcji i sposobu wartościowania szkoły przez uczniów

Autor: Katarzyna Tomiczek, Ewa Wysocka
Rok: 2014
Numer: 1
Strony: 169-188
DOI: 10.34767/PP.2014.01.13

Abstrakt

Analizy dokonywane przez autorki dotyczą codziennego życia szkoły, które ujęto w perspektywie subiektywnej, czyli badano je w percepcji uczniów, doświadczających w sposób specyficzny różnych sytuacji szkolnych, ze względu na ich nieuprzywilejowaną pozycję w jej strukturze społecznej (instytucja totalna). Perspektywa patrzenia na codzienność szkoły, przyjęta w tym opracowaniu, odnosi się głównie do oceny szkoły jako instytucji (totalnej), sposobu jej zorganizowania i warunków realizowania podstawowych jej funkcji, dokonywanej przez uczniów (skojarzenia poznawcze i emocjonalne, związane z życiem codziennym szkoły). Codzienność życia w szkole jest postrzegana przez uczniów jako dokuczliwa, trudna i niesatysfakcjonująca, stąd przyjmują oni wobec życia szkolnego postawy wycofujące, ucieczkowe. Szkoła nie stanowi środowiska „wyboru”, ale środowisko „przymusu”. Uzyskane wyniki świadczą też o zdecydowanej przewadze waloryzacji negatywnej, wysokim poziomie waloryzacji ambiwalentnej i bardzo niskim poziomie waloryzacji pozytywnej. Ocena emocji pojawiających się w odniesieniu do życia codziennego szkoły wskazuje na zdecydowaną dominację emocji negatywnych nad pozytywnymi oraz wyraźną przewagę emocji o charakterze pasywizującym nad emocjami stymulującymi do działania (konstruktywnego lub destrukcyjnego). Codzienność szkolna jest dla uczniów wysoce frustrująca, a przy tym ewokuje postawy bierne i bezradnościowe (pozorne przystosowanie) wobec nieakceptowanych sytuacji szkolnych wywołujących frustrację, nie motywując do działań aktywnie zmieniających kształt szkoły.

Słowa kluczowe

emocje młodzież szkoła waloryzacja szkoły

Bibliografia

Bielska E. (2002). Fenomenologiczne oraz funkcjonalistyczne konteksty codzienności a koncepcja kreatywności jako postulat edukacyjny w sytuacji zmiany społecznej. W: A. Radziewicz-Winnicki (red.), Edukacja a życie codzienne (t. 1, s. 67-81). Katowice: Wyd. UŚ.

Bourdieu P., Passeron J-C. (1990). Reprodukcja: elementy teorii systemu nauczania. Tłum. E. Neyman. Warszawa: PWN.

Bulla B. (2009). Preferowane przez uczniów sposoby radzenia sobie z lękiem. Forum Nauczycieli, 1(32), s. 21-30.

Drożdżowicz L. (1999). Ogólna teoria systemów. W: B. deBarbaro (red.), Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny (s. 9-17). Kraków: Wyd. UJ.

Dzięgielewska M. (1996). Kultura dnia codziennego a oświata dorosłych. Edukacja Dorosłych, 4, s. 71-74.

Dzięgielewska M. (2002). Teorie życia codziennego – poszukiwanie znaczeń. W: A. Radziewicz-Winnicki (red.), Edukacja a życie codzienne (t. 1, s. 31-39). Katowice: Wyd. UŚ.

Ferenz K. (2003). Szkoła w świecie codzienności dziecka. W: K. Ferenz (red.), Dziecko w codzienności szkolnej. Rocznik Lubuski, t. XXIX, część II. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Naukowe, s. 15-27.

Ferenz K. (2003). Wstęp. W: K. Ferenz (red.), dziecko w codzienności szkolnej. Rocznik Lubuski, t. XXIX, część II. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Naukowe, s. 7-12.

Garfinkel H. (2007). Studia z etnometodologii. Tłum. A. Szulżycka. Warszawa: PWN.

Goffman E. (1959). The Presentation of Self in Everyday Life. Garden City (NY): Doubleday and Anchor Books.

Goffman E. (1975). Charakterystyka instytucji totalnych. W: W. Derczyński, A. Jasińska-Kania, J. Szacki (wybór i tłum.), Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej (s. 150-176). Warszawa: PWN.

Goffman E. (1981). Człowiek w teatrze życia codziennego. Tłum. H. i P. Śpiewakowie. Warszawa: PIW.

Goffman E. (2005). Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości. Tłum. A. Dzierżyński, J. Tokarska-Bakir. Gdańsk: GWP.

Frąckowiak T. (1996). Selekcja szkolna okresu zmiany rozwojowej. O potrzebie odnowienia egalitaryzmu oświatowego. W: J. Żebrowski (red.), Edukacja w społeczeństwie obywatelskim i system wartości. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe.

Karkowska M., Czarnecka W. (2000). Przemoc w szkole. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Kozielecki J. (1987). Koncepcja transgresyjna człowieka: analiza psychologiczna. Warszawa: PWN.

Kozielecki J. (1997). Transgresja i kultura. Warszawa: Wyd. Akademickie „Żak”.

Kozielecki J. (2007). Transgresjonizm. W: T. Pilch (red.) Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku (t. 6). Warszawa: Wyd. Akademickie „Żak”.

Kruszewski K. (2002). Od tłumacza. W: D. Tuohy, Dusza szkoły. O tym, co sprzyja zmianie i rozwojowi. Tłum. K. Kruszewski. Warszawa: PWN.

McWhirter J.J., McWhirter B.T., McWhirter A.M., Hawley McWhirter E. (2001). Zagrożona młodzież. Tłum. H. Grzegołowska-Klarkowska, A. Basaj. Warszawa: PARPA.

Merton R.K. (1982). Teoria socjologiczna i struktura społeczna. Tłum. E. Morawska, J. Wertenstein-Żuławski. Warszawa: PWN.

Michalczyk T. (2009). Nierówności społeczne a selekcje szkolne. W: K. Krzyżanowska (red.), Społeczne uwarunkowania obszarów wiejskich (s. 99-114). Warszawa: SGGW.

Moos R.H. (1975). Evaluating correctional and community settings. New York-London-Sydney-Toronto: John Wiley&Sons.

Nosowski Z. (1992). Karla Rahnera teologia codzienności. Studia Theologica Varsaviensia, 2 (30), s. 89-119.

Schoenebeck H. (1999). Po tamtej stronie wychowania. Życie w wolności od psychicznej przemocy. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Schütz A. (1967). The phenomenology of the social World. (IL): Northwestern University Press.

Schütz A. (1984). Potoczna i naukowa interpretacja ludzkiego działania. W: E. Mokrzycki (wybór), Kryzys i schizma: antyscjentystyczne tendencje w socjologii współczesnej. Tłum. D. Lachowska (t. 1, s. 137-192). Warszawa: PIW.

Schütz A. (2005). Świat społeczny i teoria działania społecznego. W: P. Sztompka, M. Kucia (red.), Socjologia. Lektury. Tłum. P. Sztompka (s. 64-70). Kraków: „Znak”.

Schwarz H., Jacobs J. (1979). Qualitative sociology: a method to the madness. W: The Free Press.

Sulima R. (2000). Antropologia codzienności. Kraków: Wyd. UJ.

Śliwerski, B. (1998). Jak zmieniać szkołę? Studia z polityki oświatowej i pedagogiki porównawczej. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Tryjarska B. (2000). Rodzina w ujęciu systemowym. W: E. Milewska, A. Szymanowska (red.), Rodzice i dzieci. Psychologiczny obraz sytuacji problemowych (s. 7-21). Warszawa: CMPPP MEN.

Waldenfels B. (1993). Pogardzana doxa. Husserl i trwający kryzys zachodniego rozumu. W: Z. Krasnodębski, K. Nellen (wybór i wstęp), Świat przeżywany: fenomenologia i nauki społeczne. Tłum. D. Lachowska (s. 105-127). Warszawa: PIW.